Dermatoloji (cilt): Cilt hastalıkları tedavisi ile ilgilenen bir tıp dalıdır. Bir başka ifadeyle deri bilimi de denilmektedir. Günümüzde farklı farklı çeşitlerde dermatolojik hastalıklar çıkmakla birlikte biz daha çok toplumumuzda yaygın olan olabilecek dermatolojik hastalıklar üzerinde duracağız.
Derinin 4 farklı fonksiyonu vardır;
- Koruma
- Homeostazis dengesini sağlama
- Vücut ısısını düzenlemede rol alma
- Duyu hissinde görevlidir.
Deri hastalıklarında tanı-muayenesinde ilk olarak hastadan anamnez alınmaktadır. Anamnez kapsamında;
- Hastanın vücudunda herhangi bir kaşıntısının olup olmadığı
- Hastanın cildinde kuruluk olup olmadığı
- Deri üzerinde herhangi bir kızarıklık, lezyon, ekimoz veya şişliklerin olup olmadığı değerlendirilir.
Bu işlemden sonra hastanın fizik muayenesine geçilir. Fizik muayenesinde;
- İnspeksiyon (gözlemleyerek muayene etme)
- Palpasyon (dokunarak muayene etme)
- Perküsyon (vurarak muayene etme)
- Oskültasyon (steteskopla dinlemeyle yapılan muayene yöntemi)
- Olfaksiyon (koklama duyusuyla yapılan muayene) ve saçların, tırnakların, derinin muayenesi yapılır.
Dermatolojik hastalıklara baktığımızda yaygın olarak;
- EGZEMA (Dermatit)
- İRRİTAN KONTAKT DERMATİT
- PSORİAZİS VULGARİS (Sedef Hastalığı)
- HERPES ZOSTER hastalığıyla karşılaşmaktayız.
EGZEMA (Dermatit)
Atopik dermatit de denilen bu hastalık intraepidermal (yüzeyel) olup çeşitli sebeplerle oluşabilmektedir. Deri hastalıklarının % 15-20 sini oluşturan bu hastalık;
- Ciltte önceleri eritem (kızartı)
- sulanma ve vezikülasyon (kabarcıklanma) bulgularını gösterir.
- Daha sonraları eritem, skuamlar (ciltte kepeklenme) ve krutlar ile kendini göstermektedir.
- Kronikleşmeyle birlikte ciltte likenifikasyon (likenleşme), pigmentasyon (renk verici maddenin birikimi), sekonderenfeksiyon ve kaşıntı görülmektedir.
Egzema, klinik dönem olarak;
- Akut dönem
- Subakut dönem
- Kronik dönem olmak üzere 3 sınıfa ayrılmaktadır.
Egzema hastalığının etyolojisi;
- Endojen faktörler: İrritan madde varlığı, allerjen varlığı, iklim koşulları ve ultraviyole, radyasyon ışınlarına maruz kalma gibi faktörler yer almaktadır.
- Eksojen maddeler: Kişilerin genetik yatkınlıkları, ilaç kullanımları, enfeksiyona yakalanma, psikosomatik durum varlığı ve internal hastalıkların varlığı yer almaktadır.
- Eksojen ekzemalar: İrritankontakt dermatit varlığı, alerjik kontakt dermatit varlığı veya fotosensitif dermatit varlığı yer almaktadır.
Egzemanın klinik bulguları;
- Kızarıklık (Çoğunlukla ise dirseklerde, yüzde, boyunda, göz kapaklarında, el ve ayak sırtlarında kızarıklıklar görülür.
- Kuruluk
- Pullanma
- Kalınlaşma
- Kırmızı kabuklanmalar
- Hastaların en önemli yakınması kaşıntıdır.
İRRİTAN KONTAKT DERMATİT
Kontakt dermatitlerin en sık sebebini oluşturan bu hastalık irrite edici maddenin yeterli yoğunlukta olmasıyla ve yeterli sürede temasıyla oluşmaktadır.
Belirttiğimiz bu irritan maddeler cildin epidermis tabakasında koruyucu tabakada bozulmaya yol açar. Bu tabakanın bozulmasıyla koruyucu lipid örtü kalkar ve derinin su tutma kapasitesinde değişiklik olur (deri turgorunda değişme). Bunun sonucunda ise derinin epidermis hücrelerinde harabiyet oluşur.
Bu hastalığın tedavisinde İrritan-alerjen maddenin tanınması ve vücuttan uzaklaştırılması için girişimlerde bulunulur.
- Derinin nemlendirilmesi (vazelin, gliserin gibi maddelerle) sağlanır.
- Hastalığın akut alevli evresinde hastaya sistemik steroidler uygulanabilir.
- Subakut evredeki hastalara ise steroidli kremler uygulanmaktadır.
- Kronik evreye ulaşılmış hastalardaysa steroidli merhem, oklüzyon tedavisi uygulanabilir.
- Tedavi süresince hastalarda nemlendirici sabunlar, kokusuz ve renksiz temizleyiciler kullanılır.
HERPES ZOSTER
Viral bir enfeksiyon hastalığı olmakla birlikte hastalığın etkeni Varicella zoster virüsüdür. Klinik belirtileri;
- Genellikle halsizlik
- Ateş
- Baş ağrısı
- Hasta cildinde ağrılı vezikül varlığı mevcuttur.
- Sinir ağrılarıda sıkça vardır.
- Hastaların göz küresi ve çevresinde de ağrı görülebilir.
Herpes zoster Tedavisinde hemşirelik bakımının amacı hastaların ağrılarını azaltmak, deri lezyonlarında enfeksiyon oluşumunu önlemek ve hastanın en mümkün olabilecek rahatlıklarını sağlamaktır. Hastaların ağrılarını azaltmak için analjezikler verilebilir. Hastalarda bakteriyel enfeksiyon gelişirse lokal ya da sistemik antibiyotik kullanılabilir.
PSORİAZİS VULGARİS (Sedef Hastalığı)
Sedef hastalığı da dediğimiz bu hastalık toplumda;
- Sık görülür
- Keratin sentezi bozukluklarından kaynaklanır
- Tekrarlayıcıdır
- Kroniktir
- İnflamatuar bir hastalıktır.
- Her iki cinsiyette de özellikle genç erişkinlik dönemlerinde görülmektedir.
Sedef hastalığı etyolojisi;
- Hastalarda genetik yatkınlıkların olması.
- Hastalarda immün sistem bozuklukları olması.
- Hastalarda anksiyete ve strese bağlı gelişir.
- Ciltte, epidermal hücrelerdeki hızlı bölünme ciltte pullanmaya ve değişik büyüklüklerde eritematöz kuru cilt alanlarına neden olmaktadır.
- Klinik bulgularında genelde gümüş rengi beyaz, sedefimsi kabukla kaplı lezyonlar genelde ;dirseklerde, dizlerde, sakral bölgede ve saçlı deride görülmektedir. Ciddi olgularda ise lezyonlar tüm vücutta yaygın olarak bulunur.
Sedef hastalığı tedavisinde; hemşire olarak hastaya UVY tedavisi ve ilaç tedavisi uygulanabilir. Enfeksiyona yatkınlıkları olduğundan hastaların kullandığı krem ve merhemleri ve derisini temiz tutması konusunda eğitim verilir. Hastaların dinlenmelerinin, beslenmelerinin ve egzersizlerinin yeterince sağlanması gerekmektedir. Ayrıca hastaların hastalıkla baş edebilmelerinde yardımcı olarak hastaların benlik kavramındaki olumsuz değişiklikleri önlemek gerekmektedir.
Saçlı deri tedavisinde ise, kafa derisindeki pullanmalar temizlenir ve inflamasyon önlenmesi sağlanmaktadır. Bu amaç doğrultusunda hastalara ‘’tar şampuanlar’’ ve ‘’kortikosteroid losyonlar’’ kullanılır.
Metin Yüksel ATAR