Öz bakım eksikliği, beslenme, giyinme, banyo yapma, tuvalet gibi kendi başına günlük yaşam aktivitelerini yapma veya tamamlama becerisindeki yetersizliktir.
>> Hemşirelik tanıları ve bakım planları
Günlük yaşam aktiviteleri; beslenmek, banyo yapmak, giyinmek, bir iş üzerinde çalışmak vs. gibi düzenli olarak yapılan şeyler olarak tanımlanmaktadır. Ancak öz bakımını sağlamada zorluk çeken bazı kimseler de vardır.
Öz bakım, bir kişinin kişisel refahı geliştirmek ve korumak için yaşam boyunca bağımsız olarak gerçekleştirdiği faaliyetleri ifade eder. Öz bakım eksikliği, bireyin kendi kendine bakım yapamamasıdır. Bu eksiklik, ameliyattan iyileşme dönemine kadar herhangi bir şey yapmada geçici sınırlamalar yaşanmasına ya da bireyin kendi bakımı için gerekli faaliyetleri gerçekleştirme kabiliyetinin azalmasına yol açar. Ayrıca, depresyondan muzdarip olan hastaların kendi bakımlarını yapma konusunda yeterli ilgiyi göstermemeleri de bu bakım eksikliğini tanımlar.
Günlük yaşam aktivitelerine yardımcı olmak, hemşirelik mesleğinde önemli görevlerden bir tanesidir. Hemşirelerin, hastanın doğru bakımının yapılmasını sağlayarak bunu en üst düzeye çıkarması ve hastanın kendine özgü ihtiyaçlarını karşılayabilmesi için koordinasyonunu sağlaması gerekmektedir.
Öz bakım eksikliği belirtileri
- Düzensiz ve kötü görünüm.
- Giyinememe ve kıyafetleri çıkaramama.
- Banyo yapamama.
- Suyun sıcaklığını kontrol edememe.
- Telefon etme ve yazı yazma gibi durumları yerine getirememe.
- Yemek yiyememe.
- Yataktan kalkamama.
- Kişisel hijyeni yerine getirememe.
- Tuvaleti kullanamama.
Öz bakım eksikliği nedenleri
- Aktivite intoleransı
- Kognitif bozukluk
- Motivasyon eksikliği
- Depresyon
- Çevresel faktörler
- Yorgunluk, zayıflık
- Kas - iskelet sistemi bozuklukları
- Nöromüsküler hastalıklar
- Algılama bozukluğu
- Ağrı, rahatsızlık
- Endişe
Öz bakım eksikliği hemşirelik bakımı
Öz bakım eksikliği hedefler
- Hasta, öz bakım ihtiyaçlarını karşılamak için yaşam tarzı değişikliklerini gösterir.
- Hasta bireysel zayıflıkları veya ihtiyaçları tanır.
- Hasta öz bakım aktivitelerini en üst seviyede yerine getirirken emniyetli bir şekilde bunu gerçekleştirir.
Öz bakım eksikliği hemşirelik girişimleri
- Hastayla kısa vadeli hedefler belirlenir. (Gerçekçi hedefler belirleyerek oluşabilecek hayal kırıklığı azaltılmış olunur)
- Yapılacak tüm faaliyetler için olumlu destek verilir. (Hastanın faaliyete devam etme çabasına yardımcı olur)
- Hasta, bir aktiviteyi etkili bir şekilde yerine getirene kadar gözlemde tutulur. Hastanın bir işi yapma becerisini koruduğu ve kendisini iyi hissettiğinden emin olunur.
- Hasta için düzenli rutinler uygulanır ve hastanın görevlerini tamamlaması için yeterli zaman verilir.
- Hastanın mümkün olan en kısa sürede kendisini beslemesine izin verilir. (Beslenme için tüm şartlar yerine getirilerek uygun ortam oluşturulur. Gerekirse yiyeceklerin yerleşimi sırasında yardımcı olunur.)
- Hastanın giyinmesi sırasında mahremiyet sağlanır. (Mahremiyet, çoğu hasta için çok önemlidir. Hastaların giyinmesi uzun sürebileceğinden mahremiyetin olmamasından korkabilirler.)
- Hastanın doğru kıyafetleri seçmesi sağlanır.
- Yardıma ihtiyacı olan hastalara yürüyüş sırasında yardımcı olunur. (Bu durum hastanın düşüp yaralanmasını önler.)
- Hastanın telefon kullanma, yazma, tuvalete gitme, banyo yapma gibi ihtiyaçları olduğunda gerekli destek ve ekipman sağlanır.
- Hasta ve ailesi bu konularda eğitilir. Hastanın aktiviteleri yaptığı sırada yorulması halinde yakınlarının nasıl müdahale etmesi gerektiği öğretilir.
Bu içerik “Hemşirelik Akademisi” tarafından hazırlanmıştır.