Vücutta Osmotik Basınç ve Osmoz: Temel Kavramlar ve Klinik Uygulamalar

Hemşirelik 1. sınıf vücut sıvıları ders notları ve anlatımının 2. bölümü olan Vücutta Osmotik Basınç ve Osmoz konusu aşağıdadır.

Suyun blmeler arası difüzyonu “osmoz” aracılığıla olur. Suyun az yoğun olduğu ortamdan çok yoğun ortama kendiliğinden geçişine osmoz denir.

Ozmolarite, molariteden farklıdır. Ozmotik olarak aktfi paritkül sayısına bağlıdır. Örneğin glikoz, suda çözüldüğünde molekülleri parçalanmadığından mol sayısı kadar aktif partikül oluşturur. Bu yüzden osmolaritesi molaritesine eşittir (1 mol glikoz çözündüğünde 1 osmol çözelti oluşur). Fakat NaCl (sofra tuzu) çözündüğü zaman Na ve Cl olarka ayrıldığından molaritesinin iki katı osmolariteye sahip olru (1 mol NaCl çözündüğünde 2 osmollük bir çözelti oluşturur).

• Sıvının içerisindeki su yoğunluğu, çözeltideki madde partiküllerinin sayısına bağlıdır.
• Çözeltideki partiküllerin toplam sayısı = OSMOL
  • 1 osmol (Osm) = 1 mol katı partikül
  • OSMOL= osmotik aktif partikül sayısı
  • OSMOLALİTE: osmol/Kg su
  • OSMOLARİTE: osmol/litre

Osmoz sonucunda net su hareketinin olduğu kısımda bir basınç veya seviye artışı olur. Bu hacim artışını durduracak zıt kuvvete osmotik basınç denir.

Osmoztik basıncın lematik gösterimi

Vücut Sıvılarının Osmolaritesi

Kriyosopi, çözünmüş madde miktarına göre donma noktasının değişmesi prensibiyle osmoliarite hesaplanmasına denir.
Osmolaritenin ölçümü : Kriyosopi 1 mol çözünen madde, suyun donma noktasını –1.86oC ye düşürür. Plazma–0.56oC de donar≅ 0.3 Osm veya 300 mOsm.

Tonisite

İzotonik: Plazma ile eş ozmotik basınçta. Hücrelerle ile sıvı arasında net su hareketi yok.
Hipotonik: Osmotik aktif partikül sayısı dolayısıyla osmotik basıncı plazmadan daha az. Hücrelere net su girişi→hemoliz.
Hipertonik: Osmotik aktif partikül sayısı dolayısıyla osmotik basıncı plazmadan daha fazla. Hücrelerde büzüşme (krenasyon).

Kırmızı kan hücrelerinin (eritrosit) farklı derişimdeki çözletilerdeki durumları. Hipertonik ortamda su kaybeden eritrositler büzülürken (krenasyon); hirotonik ortamdakiler şişer ve hatta parçalanır (hemoliz).

Klinikte kullanılan izotonik çözeltiler

• % 0.9 luk NaCl (SF)
• % 5 Dekstroz
• % 1.4 lük sodyum bikarbonat

Bitki hücrelerinde hipertonik ortamda gözlenen “plazmoliz”.

 Lenf damarları ve Ödem

Dokularda bulunan lenf damarları, damarlarda sızan küçük protein moleküllerini ve sıvı fazlasını emerek tekrar dolaşıma veren yapılardır. Bu sayede dokularda sıvı birikimi önlenir. Eğer lenf sistemi doğru çalışmazsa dokularda sıvı birikimi meydana gelir ki buna “ödem” adı verilir.

KAYNAK: Doç. Dr. Sinan Canan'dan mail yoluyla izin alınarak bu içerik yayınlanmıştır. İçerik paylaşılacaksa Sinan hocamızdan izin alarak paylaşınız.