Herhangi bir maddenin yada cismin birlikte bulunduğu tüm mikroorganizmaların her türlü ve aktif şekillerinin temizlenmesine sterilizasyon denir. Sterilleme sonucunda bu işlemin uygulandığı madde ya da cisimde, gelişme ya da çoğalma yeteneğinde hiçbir mikroorganizma bulunmadığı görülür. Dezenfeksiyon ise, bir cismin veya maddenin hastalandırıcı nitelikteki mikroorganizmalardan arındırılması işlemidir.
Bakteri, mantar ve protozoor gibi her çeşit mikroplara vegetatif şekillerinin ve sporlarının ölmesi ve virüslerin inaktive olması gerekir. Dezenfeksiyon için genellikle kimyasal madde kullanılır.
Pastörizasyon, belli ısı derecelerinde, belirli süre bekletilerek yapılan bir işlemdir. Daha çok süt ve süt ürünlerinde kullanılır. Süt 63-65 °C’ de 30 saniye veya 71 – 72°C’ de 3.5 saniye tutur ve sonra aniden soğutularak pastörize edilir. Bu işlemin amacı sütün içerisindeki mikroorganizmaları öldürmektir.
Antisepsi, özellikle vücudun yüzeysel doku ve lezyonlarında (yara vb.) bulunan hastalandırıcı mikropların kimyasal maddeier kullanılarak öldürülmesi için yapılan işlemdir. Dezenfeksiyonun dokulara uygulaması
Dezenfektan, dezenfeksiyon yapan maddedir. Vücut dışında kullanılır.
Antiseptik, dezenfektan ile aynı amaçlıdır. Vücut ve dokularda kullanılır.
Sterilizasyona Hazırlık
Steril edilmesi istenilen madde, cisim veya aletler uzun süre sterilliği korumak için kâğıt, ambalaj kağıdı veya amerikan bezi gibi kıfıflarla kaplanır. Cerrahi aletler veya üzerinde biyolojik madde bulunan aletler steril edilmeden önce mutlaka üzerlerindeki yabancı maddelerden arındırılmalıdır .
Isı İle Sterilizasyon: Hücre proteinlerini koagule etme mekanizması ile, etki zamanı ile ısı derecesinin yüksekliği
ters orantılı, ortamdaki nem arttıkça daha düşük derecede ve daha kısa zamanda iyi sterilizasyon olur.
Basınç İle Sterilizasyon:
- Buharla doymuş ortamda ve 100°C’ den yüksek ısıda
- Otoklav
- 121°C’ de 15 dakika, 115°C de 30 dakika
- 1 atmosfer manometre basınçta yapılır.
Basınçsız Buhar İle Sterilizasyon: 100 °C de buharla doymuş ortamda Koch kazanında yarım saatte yapılır.
Kaynatma İle Sterilizasyon:
Tindalizasyon: Sıvı maddeleri parçalı olarak belirli ısı derecesinde ısıtarak birkaç günde yapılır. Denmari kullanılır.
Kuru Sıcak Hava: Pasteur fırını kullanılır. 175 derecede 1, 165 derecede de 2, 150 derecede 3 ve 120 derecede 8 saat uygulanır. Cam ve metal aletler içindir.
UHT (Ultra high teriperature): 135-140°C’da dört saniye sonra anide soğutma işlemidir.
Süzme İle Sterilizasyon: Sıvı ortamdaki mikropları, ısı ve kimyasal ortamda bozulan sıvı ve serumların sterilizasyonu için kullanılan yöntemdir.
Kimyasal Madde ile Sterilizasyon: Kimyasal maddelerin yoğunlukları, yapıları ve etki sürelerine bağlı olarak sterilizasyondan, dezerfeksiyon ve antisepsiye kadar değişen etkileri olan bir yöntemdir.
Işınlama: Ultraviyole X ışınları ve gama ışınları kullanılır.