Duyu ve algılarda bozulma hemşirelik girişimleri

Duyu ve algılarda bozulma hemşirelik tanısı: Bireyin aldığı uyaranları değerlendirmesinde ve yanıt oluşturma örüntüsünde miktar ve nitelik olarak değişme, parçalanma, abartma, bozulma ya da yetersizlik yaşadığı bir durumu ifade eder.

Duyu ve algılarda bozulma tanısı varsanı, yanılsama ya da çevrenin ve kendinin farkında oluşta değişimler yaşayan hastalar için kullanılır.

Duyu ve algılarda bozulma nedenleri

• Hasta için katlanılması zor, benlik değeri ve bütünlüğünü tehdit eden psikososyal stresörler..
• Kendisi, başkaları ya da kendisi ve çevre arasında sınırların bütünlüğünün bozulması.
• Şiddetli ya da panik düzeyde anksiyete.
• Yalnızlık ve sosyal izolasyon (gerçek ya da algılanan).
• Başkaları ile iletişim kurmada yetersizlik.
• Sürekli eleştiren ve kabul edici olmayan bir çevre.
• Düşük benlik saygısı
• Olumsuz kendilik imajı.
• Düşünce süreçlerinde değişme.

Duyu ve algılarda bozulma tanımlayıcı özellikler

• Çevreye ilgisizlik (varsanısı ile aşırı uğraşma).
• Başkaları yaklaştığında ya da yanında konuştuğunda irkilme tepkisi.
• Kendi kendine konuşma.
• Hiçbir şey yokken bir şeyler duymaya ya da dinlemeye çalışma.
• Seslerin emir verdiği şekilde davranma (kendine ya da başkalarına düşmansı ve zarar verici davranışlar).
• Halüsinasyonlarını sözel açıklama (“bu babamım sesi… bana iyi bir çocuk olmadığımı söylüyor.” “annem biraz önce kapının önünden yürüyerek geçti.” “ağzımda çok kötü bir tat var. Sanki bayat yumurta gibi…”, “Derimin altında dolaşan böcekler var… “)
• Uykuya dalarken ya da uyanırken yanlış algılar ortaya çıkması (hipnagojik ve hipnopompik varsanılar.)
• Çevrede gördüklerini yanlış algılama (illüzyon) (oda arkadaşının oyuncak ayısını kendi köpeği gibi algılama; bahçedeki heykeli erkek kardeşi olarak görme)
• Gerçek dışı duygular ifade etme (“Sanki kendimi dışardan izliyor gibiyim.”)
• Beden parçalarının, üreme organlarının normalliği ile ilgili endişeler ifade etme (“..göğüslerim çok şekilsiz, penisim anormal.” vb)
• Başkalarının davranışlarını yanlış yorumlama (“Ayşe tepsisi ile üstüme doğru geliyor ve beni öldürmek istiyor.)
• Görüşme sırasında ya da konuşurken hiç bir şey söylemeden aniden kalkıp gitme
• Karşılıklı konuşmaları sürdürememe, konu ile ilgisiz konular ile konuşmayı kesme.
• Basit kararları vermede güçlük.

Duyu ve algılarda bozulma beklenen sonuçlar

• Göreceli olarak başkaları ile yapılan konuşmalara odaklanma becerisi gösterir.
• Kendisine yaklaşıldığında irkilme tepkisi göstermez.
• Kendi kendine konuşmayı bırakır.
• Varsanısı olduğunda ya da anksiyetesi arttığında personelden yardım ister.
• Otistik aşırı uğraşlar yerine personel ya da diğer hastalarla konuşmaya çalışır.
• Kendine ve başkalarına zarar veren davranışlar göstermez.
• Takıntı ve saplantılarının azaldığını ifade eder. Çevresi ve kendisi ile ilgili gerçek olmayan duygu ve algılar ifade etmez.
• Organlarının normal ve işlevsel olduklarını ifade eder. Konuşmaları varsanıları ile karıştırmadan devam ettirir ve konuları takip edebilir.
• Verilen görevleri yapabilir (hijyen, çevre düzeni vb). Varsanılarını kontrol ettiğini belirten ifadeler kullanır (“sesler artık beni rahatsız etmiyor”ya da “artık sesleri duymuyorum “vb). Anksiyete ve stresi kontrol etmek için öğretilen teknikleri uygular (derin nefes alma, gevşeme egzersizleri vb).

Duyu ve algılarda bozulma hemşirelik girişimleri

• Hasta ile güven veren ve bağlantıyı sağlayan bir ilişki kurmak
• Hastayı sürekli ve tehdit edici olmayan biçimde gerçeğe yönlendirmek (oryante etme)
• Hastaya ve personele ismi ile hitap etmeye ya da konuşmalarda isimleri kullanmak
• Açık, net ve somut ifadeler kullanmak, genel ve soyut ifadelerden kaçınmak
• Varsanılar hakkında yargılayıcı olmaktan kaçınmak
• Hastanın gerçek olay ve aktivitelere odaklanmasına yardım etmek
• hastayı güvende olduğuna ve zarar görmeyeceğine ikna etmek
• Varsanısı olduğunu gösteren belirtiler olup olmadığını izlemek
• Hastaya varsanı ile ilgili davranışını açıklamak
• Algı bozukluğu yaratan, ortaya çıkarıcı faktörlerin neler olduğunu belirlemek
• Varsanının hangi ihtiyaca yönelik olduğunu tespit etmek
• Ortamı anksiyete yaratabilecek faktörlerden arındırmak
• İşitsel varsanıların içeriğini anlamaya çalışmak
• Bir tehlike ya da şiddet ihtimali olduğunda hastayı ve diğer görevlileri koruyucu klinik protokolleri işletmek

Eğer hasta kendine ve başkalarına zarar verme riski taşımıyorsa aşağıdaki girişimler uygulanır;

• Varsanının içeriği yerine altında yatan nedene odaklanılır.
• Hastanın varsanısı ile gerçeklik arasındaki ilişkiye dikkat çekilir.
• Varsanı üzerinde uzun durmaktan ve tartışmadan kaçınılır.
• Varsanı durdurma teknikleri üzerine çalışılır.
• Belirli sınırlar içerisindeki öfke patlamaları ve düşmanca davranışlara kişisel yaklaşmadan yaklaşılır.
• Hastayı ilaçlarını alması için cesaretlendirilir.
• Tutarlı ve iyi yapılandırılmış bir çevre sağlanır.
• Hasta ve yakınlarına gerçekçi hedefler açıklanır.

>> Hemşirelik tanıları ve bakım planları

Bu içerik “Hemşirelik Akademisi” tarafından hazırlanmıştır.