Tiroid kanserine dair ilgilendiğiniz içeriğin üzerine tıklayabilirsiniz.
Tiroid bezi nedir?
Tiroid kanseri nedir?
Tiroid nodülleri nedir?
Tiroid bezinin iltihapları (tiroiditler)
Tiroid kanserleri belirtileri
Tiroid kanserleri risk faktörleri
Tiroid kanserleri tanı yöntemleri
Tiroid kanserleri tipleri ve tedavi yöntemleri
- Papiller tip tiroid kanseri ve tedavisi
- Folliküler tip tiroid kanseri ve tedavisi
- Medüller tip tiroid kanseri ve tedavisi
- Anaplastik tip tiroid kanseri ve tedavisi
Tiroid kanserleri hemşirelik bakım planı
- Tiroid kanserleri hemşirelik tanıları
- Tiroid kanseri ameliyat öncesi (preop) hemşirelik bakımı
- Tiroid kanseri ameliyat sonrası (postop) hemşirelik bakımı
Tiroid bezi nedir?
Tiroid bezi; boyunun orta kısmında yer alan yaklaşık 20 - 25 gram ağırlığında olan ve iç salgı gerçekleştiren çok fonksiyonlu bir organdır. Tiroid bezinin iyot kullanarak yaptığı hormon vücudun bütün metabolizmasını düzenlener.
Tiroid bezi hastalıklarına toplumumuzda çok sık rastlanmaktadır (10 kişiden 3'ünde) ve genellikle belirti vermezler. Fakat tiroid bezi nodüllerinin bir kısmı kanser olarak ortaya çıkar veya zamanla kansere dönüşebilmektedir.
Tiroid kanseri nedir?
Tiroid kanseri tüm kanser türleri arasında en az karşılaşılan ve zamanında tedaviyle en olumlu cevabı gösteren kanser çeşididir. Tiroid kanseri, over (yumurtalık) kanserinden sonra en sık karşılaşılan endokrin kanseridir.
Tiroid kanserleri tüm kanserlerin % 1'lik kısmından daha azını oluşturmaktadır. Çocuklarda çok nadir görülür. Yirmili yaşlardan sonra görülen kanserler içinde beşinci sırada yer alır. Ülke genelindeki istatistiklere göre; her yıl 1000 kişiden birinde tiroid nodülü oluşmaktadır ve 50.000 kişiden yalnızca birinde tiroid kanseri oluşmaktadır.
ÖNEMLİ: Tiroid nodülleri kadınlarda erkeklerden daha sıktır, fakat erkeklerde görülen nodüllerde kanser görülme oranı kadınlardan daha fazladır. Toplumumuzda görülme sıklığı yüzde 4,2 olan tiroid hastalıklarının kansere dönüşme riski hayat boyunca;
- Kadınlarda 0,7
- Erkeklerde yüzde 0.25'tir.
Tiroid kanseri tedavi; sonrasında daha sık olarak boyunda % 5 - 20 oranında nükseder ve %10 - 15 oranında metastaz yapabilir. Tiroid kanserli hastaların %16’lık kısmı tiroid kanserinden ve %9’luk kısmı diğer sistemik hastalıklardan ölümle sonuçlanmaktadır.
Tiroid nodülleri nedir?
Tiroid bezi içinde bulunan bezelye veya ceviz büyüklüğünde olan yumrulara nodül denir. Nodüller tek veya birden fazla olabilir. Nodüller ikiye ayrılır;
- Sıcak nodül: Hormon salgılar.
- Soğuk nodül: Hormon salgılamayanlar.
Sıcak veya soğuk nodül ayırımı tiroid sintigrafisi ile yapılır. Nodüllerin iyi veya kötü huylu olduğunun ayırımı ince iğne biyopsisi ile yapılır. Basit iyi huylu nodüller rezekte (çıkarılmadan) düzenli olarak takip edilebilir.
Tiroid bezinin iltihapları (tiroiditler)
Tiroid bezinin iltihapları (tiroiditler) hastalığın süresine göre akut, geçici ve kronik olabilir.
- Akut tiroidit: Hızlı başlar ve kısa sürede geçer.
- Geçici tiroiditler bir yıl kadar sürebilir. Başlıca bilinen geçici tiroiditler;
- Subakut tiroidit
- Doğum sonrası tiroidit
- Radyasyona bağlı tiroidit bu gruptadır. - Kronik tiroidit: En bilineni Hashimoto tiroiditidir. Hayat boyu sürer. Otoümmün sebeplerden dolayı oluşur. Otoümmün sebepler toplumda hipotiroidinin en büyük nedenidir. Bazen tiroid kanseri ile birlikte görülüir. Kronik tiroidit tedavisinde hormon ilaçları kullanılır.
Tiroid kanserleri belirtileri
- Boyunda şişlik
- Yutkunma güçlüğü
- Nefes almada zorluk
- Sinirlilik
- Yorgunluk
- Kilo artışı
- Saçlarda zayıflık
- Cilt kuruluğu şeklinde belirti verir.
- Guatr fazla büyüdüğünde dışarıdan bakıldığında bile anlaşılabilir.
Tiroid bezinin hormon dengesinin bozulması, metabolizmada ciddi etki oluşturur. Başlıca etkileri;
- Tüm organ ve sistemleri etkilenir
- Kan kolesterol seviyesi değişir
- Osteoporoz gelişir
- Cinsel yaşantı ve istek etkilenir.
Tiroid kanserleri risk faktörleri
Tiroid bezinden kynklı 3 hastalık vardır. Bu hastalıklar; Guatr hastalığı, tiroid iltihaplanması ve tiroid kanseridir. Tiroid bezi hastalıkları arasında en çok guatr görülür. Araştırmalar tiroid kanserlerinin yüzde 60’ında önceden guatr hastalığı olduğunu göstermiştir. Bu yüzden guatr hastalığı risk faktörleri tiroid kanseri içinde geçerli olmaktadır. (İlgili içerik: Guatr hastalığı) risk faktörleri;
- Coğrafi bölge (iyot eksikliği olan bölgelerde)
- Radyasyon
- İyotsuz diyet
- Kimyasallar
- Yaş (60 yaş üstünde daha fazla)
- Cinsiyet (kadınlarda daha fazla)
- Irk (özellikle Yahudilerde)
- Obezite
- Ailesel öykü
- Alkolizm
- Geçirilmiş olan tiroid hastalıkları
- Geçirilmiş olan tiroid ameliyatları
- Bazı ilaç türleri (difenoksilat, spironolakton, prolaktin inhibitorleri, oral kontraseptifler vb.)
Tiroid kanserleri tanı yöntemleri
Kişi guatrdan şüpheleniyorsa ilk olarak endokrinoloji yani hormon hastalıkları uzmanına başvurmalıdır. Hastalık çoğu zaman ekip çalışmasını gerektirir. Çünkü fiziksel muayeneden sonra radyologlar ultrasonografik inceleme yapar. Endokrinoloji uzmanı radyoloji uzmanı lüzum halinde bir iğne biyopsisi ile parça alınması ve yorumlanması için patologa yönlendirebilir. Tiroid kanseri tanı yöntemleri;
- Küçük guatrların tanısında elle muayenenin ardından, kanda T3, T4, TSH seviyelerine bakılır ve tiroid sintigrafisi testleri yapılır.
- Preoperatif tanıda anamnez ve fizik muyaene
- Radyolojik görüntüleme
- Ultrasonografi (USG)
- İnce iğne aspirasyon biyopsisi (İİAB)
- Ultrasonografi (USG) eşliğinde ince iğne aspirasyon biyopsisi (İİAB)
- Sintigrafi
- Bilgisayarlı tomografi (BT)
- Magnetik rezonans görüntüleme (MR)
Tiroid kanserleri tipleri ve tedavi yöntemleri
Tiroid bezinde görülen şişlik ya da nodül tiroid kanseri habercisi olabilir. Fakat kesin olarak tiroid kanseri tanısı koymak için gerekli testlerin yapılmalı ve şüpheli bölgeden alınan örneğin patoloji laboratuvarında incelenmesi gereklidir. Hücre yapısına, görünüşüne ve türüne göre 4 farklı tiroid kanseri vardır. Bunlar papiller, foliküler, meduller ve anaplastik tiroid kanseri olarak isimlendirilir.
1- Papiller tip tiroid kanseri ve tedavisi
Tiroid kanserlerinin 5'te 1'i papiller tip tiroid kanserinden oluşur. Papiller tip tiroid kanseri genellikle 20-50 yaş arasında görülmektedir. Bu kanserin kadınlarda görülme oranı erkeklere göre 3 kat daha fazladır. 14 yaşından küçük çocuklarda en çok Papiller tip tiroid kanserine rastlanır. Senelerce bazen 30 seneye kadar hiç büyümeden 1 cm’nin altında kalabilir ve belirti vermeyebilir. Genellikle guatr veya hipertiroidi ameliyatlarında tiroid bezinin çıkartıldığı durumlarda tesadüfen görülerek tespit edilir.
Papiller tip tiroid kanseri Türkiye nüfusun yüzde 2’sinde karşılaşılmaktadır. Bu kişiler, hasta olduklarının farkında bile değiller. Bazı denize kıyısı olan ülkelerde (Japonya, Finlandiya vb.) Papiller tip tiroid kanseri görülme oranı halkın yüzde 30’una denk geliyor. Deniz ürünlerinin fazla tüketilmesiyle aşırı miktarda iyot alınır. Aşırı iyot alınması troit bezinde iltihaplanmaya ve bu iltihaplanmada tiroid kanserine zemin hazırlamaktadır.
Son yıllarda check-up programları kapsamında yapılan ultrasonografi ile saptanma oranı artmıştır.
Papiller tip tiroid kanseri tedavisi
Papiller tip tiroid kanseri cerrahi yöntemlerle tedavi edilmektedir. Cerrahi tedavi ile tiroid bezi tamamen çıkarılır buna total tiroidektomi denir. Hastada ameliyat sonrasında 10 mm’den küçük bir “mikrokanser” varsa, düzenli olarak tiroid hormonu kullanması gerekiyor. Ameliyat sonrası tirod hormonundan başka bir tedavi uygulanmıyor.
Radyoaktif iyot tedavisi uygulandığı durumlar;
- Kanserin lenf bezlerine yayıldığında
- Kanserin tiroidi çevreleyen kapsüle kadar ulaştığında
- Kanser çapının 10’mm den büyük olduğunda ameliyattan 6 hafta sonra radyoaktif iyot tedavisi uygulanmaktadır.
Radyoaktif iyot tedavisi hastalığın lokal olarak boyunda ve uzak metastaz şeklinde tekrar nüks etmesini azaltmaktadır.
Hastaların takibi TSH değerleri ve Tiroglobulin değerlerine bakarak yapılmaktadır. TSH hastanın aldığı hormon miktarını gösterir. Tiroglobulin değerinin “0” civarında olması hastalığın tedavi edildiğini gösterir. Fakat bazı durumlarda Tiroglobulin değeri yükselmeden de hastalığın nüks etmesi mümkündür. Hastaların yüzde 90’ı tedavi sonrasında hayatlarını sürdürebilmektedir.
2 - Folliküler tip tiroid kanseri ve tedavisi
Folliküler tip tiroid kanseri olan hastalar genellikle 40 - 60 yaş arası kadınlardır. Folliküler tip tiroid kanseri tiroid kanserlerinin yüzde 10’luk kısmını oluşturur. Folliküler tip tiroid kanseri tiroid kanserleriarasında tanılaması en zor konan kanserdir.
Folliküler tip tiroid kanserinde ameliyat öncesi yapılmış olan ince iğne biyopsisinde ve ameliyat esnasında yapılan frozen sectionda (dondurarak hızlı inceleme) lezyonun kanser olup olmadığını anlamak mümkün olmamaktadır.
Tanının kolay konulamamasının sebebi; hastanın kanser olup olmadığını anlamak için normal yapıdaki hücrelerden oluşan bu kitleyi çevreleyen kapsülün, herhangi bir yerinde, hücrelerin bu kapsülü delip dışarı çıkıp çıkmadığının görülmesi gerekmektedir. Kapsülün bu şekilde istilası durumunda folliküler kanser, kapsülün sağlam kalması durumunda iyi huylu folliküler tümör tanısı konuyor.
Folliküler tip tiroid kanseri tedavisi
Folliküler tip tiroid kanseri tedavisi papiller tipte olduğu gibi, total tiroidektomi ve istila yapmış kanser durumunda tümör büyüklüğü ne olursa olsun ameliyat sonrası radyoaktif iyot tedavisidir. Hastaların yüzde 80'lik kısmı tedavinin ardından sağlıklı yaşayabilmektedir.
3 - Medüller tip tiroid kanseri ve tedavisi
Medüller tip tiroid kanseri genetik geçiş gösteren ailevi tipleri 1-20 yaş arasında görülürür, genetik geçiş göstermeyen medüller tip tiroid kanser ise 40 yaşından sonra ve genellikle lenf metastazı yapmış olarak meydana gelmektedir. Medüller tip tiroid kanseri tiroid kanserlerinin yüzde 5’lik kısmını oluşturmaktadır.
Medüller tip tiroid kanseri tedavisi
Medüller tip tiroid kanseri tedavisi total tiroidektomi (tiroidin tamamen çıkarılması) ve tümörün olduğu tarafa lenf disseksiyonu yapılması şeklindedir. Medüller tip tiroid kanserinde ameliyat sonrasında radyoaktif iyot tedavisi uygulanmamaktadır. Uygulanmama sebeb, tümörün çıktığı hücre, diğer tiroid hücrelerinden farklı olduğundan iyot tutamamaktadır. Medüller tip tiroid kanseri takibinde kanda kalsitonin değeri ölçülür. Hastaların yüzde 60’lık kısmı tedavi sonrasınd sağlıklı yaşamlarını sürdürebilmektedir.
4 - Anaplastik tip tiroid kanseri ve tedavisi
Anaplastik tip tiroid kanseri tiroid kanserlerinin yüzde 5’ini oluşturmaktadır. Genellikle 60 yaş sonrasında ve uzun seneler tedavisiz kalmış papiller veya folliküler tiroid kanserlerin aniden biyolojik davranışlarını değiştirerek hızla büyümeye başlaması ile meydana gelir. Anaplastik tip tiroid kanserinde cerrahi yöntemler uygulanmamaktadır. Hastanın rahatlamasını sağlamak için boyuna, radyoterapi tedavisi yapılmaktadır.
Tiroid kanserleri hemşirelik bakım planı
- Tiroid kanserleri hemşirelik tanıları
(Hemşirelik girişimlerine ulaşmak için aşağıdaki tanılara tıklayabilirsiniz.)
- Travma riski
- Yutma bozukluğu
- Sıvı volüm fazlalığı
- Solunum fonksiyonunda etkisizlik riski
- Beslenmede dengesizlik: Gereksinimden fazla
- Moral distress
- Sosyal etkileşimde bozulma
- Tiroid kanseri ameliyat öncesi (preop) hemşirelik bakımı
- Hastaya yapılacak işlemler hakkında bilgi verilir.
- Hasta tirotoksidoz belirtileri açısından takip edilir.
- Hastanın iyi dinlenmesi sağlanır ve hasta rahat etirilir.
- Hastanın beslenme alışkanlıkları yeniden düzenlenir.
- Hastaya kilo kontrolü yapılır. Fazla kilosu var ise normal kiloya ulaşması sağlanır.
- Hasta ameliyat öncesinde anksiyeteli olabilir. Hastanın anksiyetesi azaltılmalıdır.
- Hastanın fikir, duygu ve düşüncelerini belirtmesine izin verilir.
- Troid krizinin en önemli nedenlerinden biride duygusal strestir. Hastanın stresli bir durum yaşamamasına dikkat edilmelidir.
- İlgili içerik: Preoperatif hemşirelik bakımının önemi
- Tiroid kanseri ameliyat sonrası (postop) hemşirelik bakımı
- Hastaya yapılan işlemlerden dolayı hastada solunum yolları obstrüksiyonları görülebilir. Bu sebeple hasta solunum sıkıntısı, siyanoz, dispne gibi nedenler yönünden iyi gözlemlenmelidir.
- Hastanın sık sık vital bulguları (ANT) takip edilir.
- Hasta monitörize edilerek kardiyak bulguları izlenir.
- Solunum yollarında sekresyon varsa hasta aspire edilebilir.
- Hastanın sekresyonlarını yumuşatmak için nemli oksijen tedavisi verilebilir.
- Narkotik analjezikler solunum yolunu deprese edeceğinden dolayı hastanın solunum sıkıntısı varsa verilmez.
- Hastanın yanında trekeostomi setleri hazır bulundurulur.
- Hastaya etkili solunum ve öksürük egzersizleri eğitimi verilmelidir.
- Hasta kanama yönünden takip edilir.
- Hastada ödem gelişebilir. Ödem takibi yapılmalıdır.
- Hastada ses kısıklığı gelişimi erken tespit edebilmek için hastaya sık sık soru sorularak cevap beklenmelidir.
- Hastada yutma güçlüğü olabileceğinden beslenme sıvı gıdalar ile başlanır. Hasta tolere edebildikçe katı gıdalara yavaş yavaş geçilir.
- Hastanın boyun kısmı yastıklar ile desteklenmelidir.
- Hastanın başını hızlı hareket ettirmesine izin verilmez.
- Hastada hipotiroidiyi engellemek için hastaya tiroid tedavisi uygulanabilir.
- Hastanın ilaçlarını zamanında almasına özen gösterilir.
- Hasta radyoterapi alacak ise radyoterapinin yan etkileri açısından hasta bilgilendirilir.
- İlgili içerik: Ameliyat sonrası (Postoperatif) hemşirelik bakımı
İlgili içerikler;
Hemşirelik tanı listesi ve bakım planları
Cerrahi hastalıkları ve hemşirelik bakım planları
Hemşirelik bakım planı nasıl hazırlanır?
KAYNAK: Hemsire.Com