Preoperatif hemşirelik bakımı; planlanmış bir ameliyat için kliniğe yatırılan hastanın ameliyathaneye gidene kadar hemşirenin yapması gereken bütün tetkik ve uygulamaları içermektedir.
Bu süreç içerisinde hemşire hastanın psikolojik ve fizyolojik olarak ameliyata hazırlanmasını sağlamaktadır. Ayrıca yasal hazırlığı da sağlayarak hem ameliyat olacak hasta için hem de sağlık personeli için yasal güvence oluşturulma görevini yerine getirmektedir. Ameliyat öncesinde hemşireler psikolojik hazırlık kapsamında hastanın, ameliyata karşı korku, endişe hissedebileceği, sırf bu yüzden içine kapanık davranışlar sergileyebileceği ya da ameliyat olma korkusuyla ameliyata karşı tepkili davranışlar sergileyebileceğinin bilincindedirler ve hastanın ameliyat stresine uyum gösterebilmeleri için hastanın korkularını açıklamalarına fırsat verirler ve ameliyata ilişkin gerekli açıklamalar yaparak hastayı desteklerler. Bu süreçte hastaların psikolojik desteklerinin yeterince verilmesi ameliyat sonrası stres mekanizmalarının etkisiyle salgılanacak olan hormonların daha az salgılanmasını, ameliyat sonrası komplikasyonların önemli derecede önlenmesini ve cerrahi operasyon geçirmiş hastanın bir an önce iyileşebilmesini sağlamaktadır.
Hemşireler, ameliyat öncesinde hastanın psikolojik hazırlığı yanında fizyolojik, yasal hazırlıklarını da yapmakta ve hastaya ameliyat öncesi eğitim vererek hastanın korku, endişelerini gidererek hastada anksiyete gelişmesini engellemektedirler. Fizyolojik hazırlık kapsamında;
- Hastanın yaşı
- Ağrı durumu
- Beslenme durumu
- Sıvı - elektrolit dengesi
- Enfeksiyon
- Kardiyovasküler
- Pulmoner
- Renal
- Gastrointestinal
- Nörolojik fonksiyonları yönünden değerlendirir.
Ameliyat öncesi bu fonksiyonlarda problemleri olan hastaların ameliyata hazır bir fizyolojik fonksiyona sahip olması sağlanmaktadır. Fizyolojik hazırlık hastanın intraoperatif ve postoperatif süreçte fizyolojik olarak herhangi bir organ veya sistemin fonksiyonunda bozulmalar veya fonksiyon kaybıyla karşılaşılmaması için önem arz etmektedir. Ameliyat öncesi iyi bir fizyolojik hazırlığın sağlanması hasta vücudunun belirtilen süreçlerde sistemsel ve organsal bir sorunla karşılaşmamasını sağlayacaktır.
Yasal hazırlıkta ise ameliyat olacak her hastadan kesinlikle imzalı ameliyat izni alınmaktadır. Yazılı ameliyat izni hem hasta için hem de sağlık personeli için yasal güvence özelliğindedir. Ameliyat izni imzalatılmadan hastaya gerekli açıklamalar yapılmakta ameliyat sonrası oluşabilecek komplikasyonlar ya da vücudunda oluşabileceği şekil bozuklukları söylenmektedir. Bu sayede hem hastanın endişeleri giderilmiş olacaktır hem de hasta ve sağlık personeli yasal olarak güvence altına alınmış olacaktır.
Ameliyat öncesi dönemde bir de hastaya ameliyat öncesi eğitim verilmektedir. Verilen eğitim her ne kadar hastanın durumuna ve olacağı ameliyata göre değişkenlik gösterse de genel olarak tüm hastalara;
- Derin solunum egzersizleri
- Öksürme egzersizleri
- Ekstremite ve dönme egzersizleri öğretilmektedir.
Bu eğitim sürecinde hastanın soru sormasına izin verilmekte, hasta sakince dinlenmekte, endişeleri giderilmekte ve yeterli bilgi verilmektedir.
Bu egzersizlerden derin solunum ve öksürük egzersizleri hastanın ameliyat sonrası solunum komplikasyonlarının gelişmesini engellemektedir. Dönme ve ekstremite egzersizleriyle de hastada ameliyat sonrasında venöz dönüş kolaylaşmakta ve oluşabilecek dolaşım problemleri önlenmektedir. Yapılan bütün bu açıklamalardan da anlaşılacağı üzere preoperatif hemşirelik süreci hastanın her şeyiyle bir bütün olarak düşünülmesini gerektirmekte ve ameliyat olacak hastanın ameliyata hazırlık sürecinin çok önemli olduğunu ve titiz bir hemşirelik bakımı gerektirdiğini gözler önüne sermektedir.
Metin Yüksel ATAR