Beyin omurilik sıvısının fazla salgılanması ve ya herhangi bir tıkanıklık sebebiyle kafa içinde birikmesiyle karakterize tabloya hidrosefali denir. Kafa içi basınç hidrosefaliden dolayı artmıştır.
Hidrosefali; hidro=su ve sefali=baş kelimelerinin oluşan bir tanımdır. Beyinde aşırı su (beyin-omurilik sıvısı) birikmesi olarak bilinir. Beynin bazı odacıklarında bulunan beyin-omurilik sıvısının miktarının artması kafa için basıncını yükselterek beyine zarar verir.
Beyin omurilik sıvısı (BOS) gün boyunca sürekli üretilir ve geri emilir. Beyin-omurilik sıvısı beyni ve omuriliği sararak ve devamlı sirkülasyon sağlar.
Beyin omurilik sıvısının üç temel görevi vardır;
- Beyin ve omuriliğe gelen darbelerin olumsuz etkisini azaltmak
- Beynin beslenmesine ve beyin atıklarının taşınmasına yardımcı olur
- Beyin ve omurilik arasında dolaşarak beyindeki basıncı sabit tutmaktır.
Hidrosefali her yaş grubunda görülebilir. Fakat genellikle çocuklarda ve 60 yaş üstü kişilrde olur. Günümüzde her 500 çocuktan birinde hidrosefali görülmektedir.
Hidrosefalide tanı;
Hastaların çoğunda tanı doğumda, doğum öncesinde veya erken bebeklikte konulabilmektedir.
Hidrosefalinin sebepleri
- Beyin içi kanamaları
- Kafa travmaları
- Beyin tümörleri
- Erken doğuma bağlı kanamalar
- Menenjit
- BOS akışını sağlayan damarlarda tıkanma
- BOS un fazla salınımı
Hidrosefalinin belirtileri
- Baş çevresinde artış
- Bulantı
- Kusma
- Baş ağrısı
- Kafa içi basınçta artış
- Gelişme geriliği
- Gözlerde batan güneş görüntüsü
- Fontanellerde dışa doğru bombeleşme
Hidrosefali tedavisi
- Tıkanma sebebine yönelik tedavi yöntemleri
- Endoskopik üçüncü ventrikülostomi (E3V)
E3V komplikasyonları;
- Bradikardi
- Kanama
- Diabetes insipidus - Şant uygulaması
ŞANT UYGULAMASI
1 - Şantın bölümleri
- Ventriküler katater
- Valf (pompa): Omurilik sıvısının tek yön olarak akışını sağlamaya yarar.
- Distal kateter
2 - Şatın çeşitleri
- Ventrikülo - peritoneal (VP) şant: Fazla salgılanan BOS karın boşluğuna yönlendirilir.
- Ventrikülo - atrial (VA) şant: Fazla salgılanan BOS toplardamara yönlendirilir ve kalbe gider.
- Ventrikülo - plevral (VPl) şant: BOS akciğer zarının (plevra) arasına yönlendirilir. Bu yöntemin 6 yaşından küçük çocuklarda uygulanmaz.
- Lumbo - peritoneal (LP) şant: BOS karın boşluğuna boşaltılır.
3 - Şantın komplikasyonları
- Enfeksiyon
- Ventriküler kanama
- Hematom
- Şantın yetersiz kalması
- Hava embolisi
- Nekroz
- Şantın tıkanması
- Kalp perforasyonu
- Sepsis
- Halsizlik
- Aktivite kısıtlığı
- Huzursuzluk
- Başın geriye düşmesi
- Nöbet
4 - Şantta enfeksiyon belirtileri nelerdir?
- Kızarıklık
- Yüksek ateş
- Bulantı
- Akıntı
- Şişkinlik
- Karın ağrısı
- Baş ağrısı
- Huzursuzluk
- Uykuya eğilim
- Dalgınlık
- Nöbet
Hidrosefali hemşirelik bakımı
- Hastanın bulantı ve kusma durumu değerlendirilir.
- Hastanın solunumun şekli ve hızı kontrol edilir.
- Hastanın bilinç durumu 6 saatlik periyotlarla kontrol edilir.
- Hastanın günlük baş çevresi ölçümü yapılır.
- Hastanın gözlerinde çekilme olacağı için göz bakımı günlük yapılır.
- Hastada batan güneş görüntüsü gözlemlenir.
- Gözlerin ışığa olan refleksi her gün kontrol edilir.
- Şant bakımı verilirken şantın çalışıp çalışmadığı kontrol edilir. (gözlenir)
- Şant enfeksiyon bulguları yönünden takip edilir.
- Fontanellerin şişme veya çökme durumu gözlenir.
- Kişide belirgin fiziksel değişmeler olduğu için psikolojik destek verilir.
- Kişinin beslenme durumu takip edilir. Diyetisyen yardımıyla uygun diyet yazılır.
- Yemek yerken besinlerin aspire edilmemesi için kişi az az ve sık beslenmelidir.
- Besleme yapan kişiye kolaylık olması için besleme sırasında bebek kucağa alınabilir. Çünkü bebeğin baş çevresi büyüklüğünden dolayı baş kısmı ağır olacaktır ve besleme yapan kişiyi zorlayacaktır.
- Konfüzyon durumunun olup olmadığı gözlemlenir.
- Kişiye uygun pozisyon verilir. (Baş 30 derece yükseltilmelidir.)
- Günlük ağrı sorgulaması ve skorlaması yapılır. Gerekli ise farmakolojik yöntemlerle ağrı kontrol altına alınmalıdır.
- Kişinin veya bebeğin konstipe olmaması istenir. (Ikınma sırasında kafa içi basınçta artış görülür.)
- Hasta yakınlarına da hidrosefali ve bakımı hakkında eğitim verilir bilgi eksikliği giderilir.
KAYNAK: Hemsire.Com