Modern hemşireliğin temelleri 1820 yılında İtalya’nın Floransa kentinde doğan Florence Nightingale ile atıldı. Kırım Savaşında gece karanlığında yaralı askerlere lambasıyla yardım ettiği için “Lambalı Kadın” olarak anılmıştır. Kırım savaşı sırasında askeri hastanede yaptığı reformlarla ölüm oranı %42'den %2'ye düşmüştür.
Florence Nightingale kimdir?
Florence Nightingale'in hemşirelik modelinin daha iyi anlaşılabilmesi için, onun biyografisi ile yaşadığı döneme özgü koşulların bilinmesinde yarar vardır. Florence Nightingale'in yaşamı incelendiğinde onun, hemşirelik modelini etkileyen dört faktör olduğu görülür; din, bilim, savaş ve feminizm.
Varlıklı ve asil bir ingiliz ailesi olan Florence Nightingale, ailesinin İtalya-Florence yolculuğu sırasında doğmuştur. Florence Nightingale özellikle babasının çabalarıyla matematik, din, felsefe konularında iyi eğitim almıştır. Bu eğitim, onun bilgisinin ve kişiliğinin gelişmesini sağlamış; otoriteyi, dini kalıpları reddetmiş, insan hakları hareketinin öncüsü ve bütüncül görüşün savunucusu olur.
Florence Nightingale, insanın yaratıcı olduğunu, yaşama bütün yönleriyle uyum yapma yerine, onu değiştirmesi gereğine inanmıştır. Florence Nightingale'in yaşadığı dönemlerde hastaneler fakir ve fizik yapısı ve çevresi, hastane için elverişli değildi. sanitasyon yok denecek kadar azdı ameliyatlar anestezisiz yapılıyordu.
Hasta bakımı, örgün hemşirelik eğitimi almayan, fakir, bilgisiz, yetkisiz bireyler tarafından yapılan bir işti. koşullar böyle olunca Florence Nightingale işe temelden başlama gereğini duydu. Florence Nightingale ailesinin karşı çıkmasına rağmen hemşire olmaya karar vermiştir. Florence Nightingale'in bu kararı vermesine, üç şey neden olmuştur.
Birinci neden, içinde bulunduğu üst düzey yaşam ona doyum sağlamamış ve yararlı bir şeyler yapması gereğine inanmış olmasıdır.
İkincisi, iyi bir eğitim almış olması, onun diğer Viktorya hanımlarından ayırmış ve daha aktif rol üstlenmesine neden olmuştur.
Üçüncü neden ise annesiyle birlikte hasta kişilere yaptıkları, sıradan iyi niyet ziyaretleridir. Florence Nightingale daha sonra, köylere giderek hastaları ziyaret etmiş ve onlara kapsamlı bakım vermiştir.
Florence Nightingale'in ilk gerçek sınavı 1854-1856 yılları arasındaki kırım savaşı sırasında askeri hastanede yaptığı reformdur. Bu çalışmaları sonucu ölüm oranları %42'den, %2'ye düşmüştür. Florence Nightingale'in kırım savaş'ındaki çalışmalarından çıkardığı önemli sonuç, hemşireliğin organize olmuş eğitimi gerektirdiğine ilişkin güçlü inancı olmuştur. İngiltere'ye döndükten sonra kendi adını taşıyan bir hemşire okulu açmış ve alınacak öğrencileri kendi seçmiştir.
Florence Nightingale'in ilk yazılı eseri olan "Hemşirelik Üzerine Notlar" isimli kitabında hemşirelik anlayışını dile getirmiştir. Kitabında sağlıklı bireylerin bakımının, hasta bakımından, koruyucu hijyenin de tıptan daha önemli olduğunu vurgulamıştır. Florence Nightingale'in 18.yüzyılda geliştirdiği bu felsefe, ancak 20.yüzyılın sonlarında temel sağlık hizmetleri kavramıyla güncellik kazanmıştır.
Florence Nightingale'in hemşirelik modeli
Florence Nightingale'in hemşirelik modelininin dört temel unsuru vardır.
- Hemşirelik
- Birey
- Sağlık ve hastalık
- Çevre
Hemşirelik
Florence Nightingale hemşireliği, bireyleri en iyi koşullara getirmeyi amaçlayan, özellikle iyileşme sürecinde "yardım edici çevre" sağlayan, tedavi edici olmayan bir süreç olarak tanımlar. Bu süreçte "hekim", aile bireyleri ve hasta ile kişilerarası iletişimi temel olarak ele alır. Bakımın amacı, hastanın iyileşme sürecine yardımcı olmaktır. Aynı ilkeler sağlığın korunması için de uygulanmalıdır.
Florence Nightingale iki farklı tipte hemşire tanımlar; sağlık hemşiresi, hastalık hemşiresi. Her iki hemşirelikte de amaç kişiyi en iyi duruma getirmektir. Hemşirelik bir sanat ve bilim olup, bakım veren hemşireyi yetiştirmek için organize edilmiş bilimsel bir eğitim gerektirir.
Florence Nightingale'in hemşireliğini tıptan ayıran temel farklılığı, hemşireliğin ilgi alanının "hastalık" değil "hasta" olduğunu belirlemesidir. Hemşireler hekimin istemlerini yerine getirmekle birlikte, kendi sorumlulukları içinde bağımsız fonksiyonları vardır.
Hemşirelik aktiviteleri
Hemşirelik, birçok aktiviteler dizisi olup, hastanın iyileşmesi için, onu olası en iyi koşullarda tutma çabasıdır. Florence Nightingale'e göre hemşirelik aktivitelerinin odağı; temiz hava, ışık, ısıtma, temizlik, sessizliği sağlama ve diyetin uygun şekilde uygulanmasıdır. Hemşirelik aktiviteleri yalnız hastaya değil, onun çevresini de kapsar.
Fiziksel çevrede; temizlik, havalandırma, hava aydınlatma, gürültü, su, yatak bakımı, drenaj, ısıtma, diyet, hastanın gözlenmesini kapsar.
Hastanın durumu ve yapısı: 1. İletişim danışmanlık çeşitli işler 2. Mortalite verileri hastalıkların önelenmesi'ni kapsar.
Hastanın yatağı temiz, sıcak, kuru ve kötü kokulardan arındırılmış olmalıdır. Hastaya kendisinin ya da diğer kişilerin kolayca bakım verebileceği bir ortam sağlanmalıdır. Yatağın genişliği ve yeri hastanın aktivitelerini kolaylaştıracak biçimde olmalıdır. Yatak en fazla ışık alan ve gürültüden uzak bir yere yerleştirilmelidir. Hastanın yataktaki pozisyonu ventilasyonu destekleyecek şekilde olmalıdır.
Florence Nightingale'in okulunda öğretilen konu içeriklerinden bazıları şunlardır; hastayı gözlemleme, bandaj, yatak yapma, cerrahi gereçleri kullanma, nekahat dönemi bakımı, lapa hazırlama, hastanın yiyecek ve içeceklerinde yardımcı olmaktır.
1- Hemşirelik aktivitelerin amacı: Sağlığın sürdürülmesi, enfeksiyon ve yaralanmaların önlenmesi, hastalıktan iyileşme, sağlık eğitimi ve çevre kontrolünü kapsar.
2- Birey: Florence Nigtingale, bireyi fiziksel, entelektüel, emosyenol, sosyal ve spiratüel unsurların bileşimi olarak görür. Ve ona göre tüm insanlar eşittir. Florence Nightingale'e göre birey iyileşme sürecinde, doğal bir güce sahip olan kişidir.
3- Sağlık ve hastalık: Sağlığı, sadece hastalık durumunun karşıtı değil, kullanmamız gereken gücümüzü kullanma yeteneği olarak ele almıştır. Hastalık ise, bazı sorunları düzeltmek için vücudun onarım girişimleridir. Olumsuz çevresel faktörlerin, örneğin, kirli içecek ve yiyeceklerin, kötü kanalizasyon vb. alt yapı sistemlerinin kötü olması gibi durumlar sağlığı olumsuz etkiler
.4- Çevre: Florence Nigtingale'in temel kavramı çevre üzerinde yoğunlaşmaktadır. Ancak Florence Nightingale psikolojik ya da sosyal çevreden çok fiziksel çevrenin önemi üzerinde durmuştur. Florence Nightingale çevreyi tüm dış koşullar olarak ele almıştır. Örneğin; çevre kavramı hastanın yiyecek ve içeceklerinden, hemşirenin hasta ile sözel olan ve olmayan etkileşimine dek herşeyi kapsar. Çevre hastalık ve ölüme neden olan mikroorganizmaların ve hastalıkların gelişmesini etkleyici ya da önleyen dış koşullar olarak algılanmıştır.
Florence Nightingale'in hemşirelik kuramı, günümüz hemşirelik uygulamalarında sık olarak kullanılan bilimsel kuramlarla ilişkilidir. Bunlar arasında en önemlileri uyum, gereksinim ve stres kuramlarıdır.
Adaptasyon kuramı
Adaptasyon, insanların güçlüklerle karşılaştıkları zaman onlara karşı uyum sağlamasıdır. Bu güçlüklerle karşılaştıkları zaman onlara karşı uyum sağlamasıdır. Bu güçlükler bireyin yaşadığı çevrenin içinde yer alır. İnsanın uyum tepkisinde başarılı ya da başarısız olması, Florence Nightingale'in tanımladığı çevreye ilişkin güçlüklerin gözden geçirilmesi ile anlaşılabilir.
İnsanın yapısı kendisini etkileyen çevresel etkenlere uyumlu ya da uyumsuz tepkiler verecek yeteneğe sahiptir. Örneğin soğuk, tozlu, havasız bir ortamda bulunan hasta, mevcut enerjisini hastalığının iyileşmesi için kullanacağı yerde bu ortama uyum sağlamak için harcar.
Gereksinim kuramı
Temel gereksinim kuramı, özellikle Maslow'un kuramı Florence Nightingale tarafından önemle benimsenmiştir. Örneğin, oksijen gereksinimi temiz hava ve havalandırma kapsamında, güvenli, çevre gereksinimi uygun derenaj ve temiz su kapsamında ele alınmıştır.
Bilindiği gibi Maslow, temel fizyolojik gereksinimlere öncelik vermekte ve hayatta kalabilmek için duygusal ve sosyal gereksinimleri, fizyolojik gereksinimlere göre daha önemsiz bulmaktır.
Stres kuramı
Stres, bireyin çevresinde başa çıkmak olduğu bir tehdit ya da değişikliği içerir. Stres, bireyin gereksinimi ya da isteği doğrultusunda ise olumlu davranışlarda bulunmasını destekleyebilir. Eğer stres bireyin baş edemeyeceği yoğunlukta ise, tükenmesine neden olabilir. Florence Nightingale hastanın bulunduğu ortamdaki stresörlerin en aza indirilmesiyle sağlıklı bir çevrenin sağlanacağını savunmuştur. Örneğin, fısıltı, yavaş hareket etme ya da ani gürültü stres nedeni olarak algılanıyorsa amaçlı ve çabuk hareket etme daha uygun olabilir. Ayrıca aniden uyandırma büyük bir heyecana neden olabilir ve olumsuz stresör olarak görülebilir.
Stresörlerin sayısı ve süresi bireyin baş etme süresini etkiler. Florence Nightingale'in kuramının majör elementleri gözden geçirildiğinde, kötü hava, su, ışık ve diğer olumsuz çevresel faktörlerin derecesi ve süresi hastanın hastalığı ile baş etme potansiyelinin sağlıklı bireyin de uzun süre, bir çok stresörün bulunduğu olumsuz bir çevrede kalması, hastalığın hemen ortaya çıkmasına neden olabilir.
Özetlenecek olursa; Florence Nightingale'in hemşirelik kavramında hastanın durum ve yapısının, üçgenin merkezinde yer aldığı görülmektedir. Burada, hastanın fiziksel, sosyal ve psikolojik durumunun ayrı ayrı değil, bunların karşılıklı birbirlerini etkilediği görüşünden hareketle, bu üçüncü bir bütün olarak ele alınması gerektiğini vurgulamaktır.
Florence Nightingale'in sözleri
- Benim dini cemiyet kurmak gibi bir niyetim yok, aksine iyi para ödenen bir meslek oluşturmak istiyorum. Ahlaken, ruhen, bedensel olarak hemşirelik mesleği için gerekli koşullara sahip, hangi dini inanca ve görüşe sahip olursa olsun her kadına en kaliteli eğitimi vermek ilkem olmuştur daima. Hastalara yardım etmecek kişiler duygusal bir hayalperest olmamalıdır, aksine zor işleri seven, sadakatle hastasına bakan biri olmalıdır.
- Ben hemşire olmak istiyorum, kimsesi olmayan insanların en yakını olmak istiyorum.
- Tanrının en değerli armağanı hayattır. Bu hayat ise çok defa hemşirenin elinde bulunmuştur.
- Eğer iyi bir gözlemci değilseniz, hemşire olmayı düşünmeyin.
KAYNAK: hemsiresite.blogspot.com