Risk Gruplarını Kimler Oluşturmaktadır?
- Çocuklar (Sokak çocukları)
- Engelliler
- Göçmenler
- Madde bağımlıları
- Adölesanlar
- Yaşlılar
- Kronik hastalığı olanlar
- Vb.
Çocuklar:
Orjinalinde çocuk (child) kelimesi “offspring” (çoluk-çocuk, döl, yavru hayvan) ile eş anlamlıdır. Çocukluk kavramı sadece yaş ile sınırlı olmamakta, küçük olma, çocuk olma ile ilişkilendirilmektedir. Çocukluk kavramı sonunda yaşam süreci olarak kabul edilmiştir.
ÇOCUK ≠ “küçük yetişkin” (little adult) DEĞİLDİR!
Çocuğun değerli bir varlık olduğu, kendine özgü duygu, düşünce dünyası ve ihtiyaçlarının olduğu, özel korumaya gereksinim duyduğu kabul edilmiştir.
Dünya Açısından Çocukların Önemi
1919: Çocukların haklarının uluslar arası hukuk planında tanınması
Çocuk Esirgeme Vakfı (Eglantyne Jebb)
1920: Uluslar arası Çocuk Esirgeme Birliği (Uluslararası Çocuk Refah Birliği)
1924: Çocuk Hakları Cenevre Bildirgesi kabul edildi.
1948: İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi (25. Madde: çocukluk özel bakım ve yardım gerektiren bir dönem) kabul edildi.
1959: BM Genel Kurulu, ad ve vatandaşlık hakkı gibi hakları tanıyan Çocuk Hakları Evrensel Bildirgesi’ni kabul etti.
1989: BM Genel Kurulu, Çocuk Hakları Sözleşmesini kabul etti.
1999: Çocuk İşçiliğinin En Kötü Biçimlerinin Önlenmesi ve Yasaklanması için eylem sözleşmesi imzalandı (182 sayılı ILO Sözleşmesi)
Dünya’da Çocukların Durumu:
- 1 milyar çocuk yoksulluk içinde yaşıyor.
- 300 milyon çocuk evsiz yaşıyor.
- 140 milyon çocuk ilkokula gitmiyor.
- 7 milyon çocuk mülteci.
- 5-14 yaş grubunda 270 milyon çocuk çalışıyor, bunların 150 milyonu sağlıksız ve ağır işlerde çalıştırılıyor.
- 2011 yılında 1 milyon çocuk AIDS olma tehlikesi altında.
Türkiye’de Çocukların Durumu
- 9 milyon 300 bin çocuk yoksulluk içinde yaşıyor.
- Korunmaya muhtaç çocuk sayısı 700 bin.
- 7-18 yaş arasında okula gitmeyen çocuk sayısı 8 milyon 120 bin.
- Her gün ortalama 107 çocuk ölüyor.
Çocukların %72’si ana-baba, %22’si öğretmen tarafından şiddete maruz kalıyor.
Kesin sayı bilinmemekle beraber, İstanbul’da 2000, Türkiye’de 6000 sokak çocuğu olduğu tahmin edilmektedir.
Sokak Çocuğu Kimdir?
“18 yaşın altında bulunan ve kısa/uzun süredir sokak ortamında yaşayan, oradan oraya başıboş mayın gibi dolaşan, kendi arkadaş grupları arasında ve sokakta ilişkilerini sürdüren, ana-baba, öğretmen, sosyal hizmet uzmanı gibi kendilerinden sorumlu yetişkinlerle ya çok az ilişkisi olan veya hiç ilişkisi olmayan çocuktur.”
“24 saat sokakta yaşayan, ailesiyle ilişkileri kopuk olup geçimini sokaktan sağlayan,
zaman zaman suça bulaşıp, zaman zaman tiner, bali gibi uçucu maddeler kullanan ya da bunlara gereksinim duyan, sokağın özgür ortamını mekan edinen çocuktur.”
“Ailesinin geçimine katkıda bulunmak ya da kendi masraflarını karşılamak için günün bir bölümünde sokakta çalışan çocuk, sokakta çalışan çocuktur.”
UNICEF uluslar arası ölçekte benimsenen aile desteğinden yararlanma düzeyine göre sokaktaki çocukları 3 grupta sınıflandırmaktadır.
I. Grup: Aileleri ile sürekli ilişkisi olan çocuklar
II. Grup: Aileleri ile zaman zaman ilişki kuran çocuklar
III. Grup: Aileleri ile hiç ilişkisi olmayan çocuklar
I. Grup:
Sokakta çalışan çocuk, ailesi ve akrabası ile birlikte çalışmakta, ailesi ile ilişkisini sürdürmektedir (family street workers).
II. Grup:
Aile gelirine katkıda bulunmak için bağımsız, kendi başına çalışan çocuklardır (independent street workers).
III. Grup:
Sokağı kendilerine mesken edinen, çalışma yeri olarak kullanan, çoğunlukla aile üyeleri tarafından istismar edilmiş, genellikle kendi arkadaş grubundan destek alan çocuklardır.
Çocukların SOkağa İtilme Nedenleri
Yapılan çalışmalar yoksulluğun ve ailenin eğitim düzeyi düşüklüğünün en önemli nedenler arasında geldiğini bildirmektedir.
- Parçalanmış aile
- Yanlış aile tutumu
- Aile içi şiddet
- Engelli çocukların sokağa bırakılması
- Ailede alkolizm ve madde bağımlılığı sorununun olması
- Ekonomik zorluklar nedeniyle çocuğun çalıştırılması
- Babanın işsiz olması
- Ailenin eğitimsizliği ve eğitime değer vermemesi
- Çocuğun arkadaş çevresi
- Çocuğun diğer insanlar tarafından kandırılması
- Çocuğun yaşadığı psikolojik sorunlarının olması
- İstenmeyen gebelikler sonucu doğan bebekler olunması
- Yuvada kalma süresini aşan erkek çocukların dışarı atılması
- Deprem gibi ya da trafik kazaları gibi olaylardan sonra ailelerini kaybetmesi ve bakacak kimseleri bulunmaması
- Göçler
- Nüfus artışı
- Çocuğun farklı yaşam tarzı istemesi
- Eğitim kurumlarının denetimlerinin yetersizliği
- Yasal düzenlemelerde yetersizliklerin olması
Çocukların Sokakta Karşılaşabilecekleri Riskler
- Madde bağımlısı olma
- Maddelere ulaşmak için yasa dışı işlere bulaşma
- Bulaşıcı hastalıklara yakalanma
- Cinsel ve fiziksel istismara uğrama
- Kötü koşullar nedeniyle kronik hastalıklara yakalanma
- Beslenme bozuklukları
- Dilendirilme
- Ölüm ve kazalar
- Organ mafyasının eline düşme
- Fuhuş için kullanılma
- Ruhsal sorunlar
- Büyüme ve gelişme geriliği
- Yasa dışı örgütlere katılma
- Suça eğilimde artma
- Kurye olarak kullanılma
- Eğitimine devam edememe
- Kumar gibi şans oyunlarına bulaşma
- Güvenlik güçleri ile sorun yaşama
- Sosyal güvenceleri ve kimlikleri olmadığı için sağlık hizmetinden yararlanamama
Halk Sağlığı Hemşiresinin Rolü
- Aileleri bir bütün olarak değerlendirmeli
- Özellikle risk grubu olan aileler takip edilmeli ve eğitilmeli
- Bireyleri ilgili kurumlarla işbirliği yaparak yönlendirmeli (danışmanlık)
- Özellikle madde kullanan çocukların tedavileri yapılmış olsa bile kullanmaya tekrar başlayabilirler. Bunları yakından takip etmeli
- Çocukları bulundukları yerlerde ziyaret edip ve buralara mobil sağlık eğitim üniteleri götürmeli
- Bu çocukların sözcülüğünü yapmalı
- Çocuklara kendilerine yönelik hizmet veren kurumlar hakkında bilgi vermeli
- Toplumun duyarlılığını arttırmaya yönelik çalışmalar yapmalı
Sokakta Yaşayan Çocuklara Yönelik Projelerden Bazıları
- Ağaçlı Çocuk ve Gençlik Merkezi,
- AMATEM
- Ayvansaray Çocuk Koruma İstasyonu,
- Bakırköy Umut Çocukları İlk adım İstasyonu,
- Beyoğlu 75.Yıl Çocuk ve Gençlik Merkezi,
- Florya Çocuk ve Gençlik Merkezi,
- Galatasaray Umut Çocukları Eğitim ve Kültür Merkezi
- İstanbul Valiliği Rotary Çocuk Evi,
- Küçük Bakkal Köy Umut Çocukları İlk Adım İstasyonu,
- Taksim Çocuk Evi,
- UMATEM,
- Umut Çocukları Çamaşırhane Projesi,
- Vakıfbank Umut Çocukları İlköğretim Okulu,
- Yel değirmeni Çocuk ve Gençlik Merkezi,
- Sokak çocuklarını koruma derneği
- Kimsesiz çocukları koruma derneği