Bu yazımızda nekroz hemşirelik ders notlarını paylaşacağız. Yaşayan bir canlıda hücre ve dokuların yersel ölümüne nekroz denir. Nekroz ağır hücre zedelenmesine neden olan herhangi bir sebeple oluşabilir (fiziksel ve kimyasal etkiler, kan akımı bozukluğu…). Nekroz hücre ölümünü takiben hemen oluşmaz. Birkaç saat geçmesi gerekir. Nekrotik hücrelerde önce sitoplazmada daha sonra çekirdekte değişiklikler meydana gelir.
Sitoplazmada oluşan değişiklikler: Hücre ölümünden birkaç saat sonra sitoplazma hematoksilen eozin ile boyandığında bulanık ve vakuollü görülür. Daha sonra sitoplazma asidofilik (pembe) boyanır ve hiyalinli bir görüntü kazanır.
Çekirdekte oluşan değişiklikler:
Piknoz: Çekirdek büzüşür ve küçülür. Hematoksilen eozinle koyu mora boyanır.
Karyoreksis: Çekirdeğin parçalanmasıdır.
Karyoliz: Çekirdeğin erimesi ve gözden kaybolmasıdır.
NEKROZ ÇEŞİTLERİ
1- Pıhtılaşma (koagulasyon) nekrozu: Kan akımının aksaması ile oluşur. Hücrelerin çekirdekleri kaybolmuştur. Hücre membranları bir müddet bozulmadan kalır. Bu sebepten nekroz alanlarının hayalleri görülür. Daha sonra hücre membranları erir ve birbirine komşu olan hücrelerin koagüle sitoplazmaları birleşerek asidofilik bir alan ortaya çıkar.
2- Peynirleşme (kazeifikasyon) nekrozu: Özellikle tüberküloz hastalığı olmak üzere brucella ve sfiliz (frengi)’de görülür. Nekrotik bölge sarımsı renkte, sert, kuru ve kolayca ufalanan bir yapıdadır. Kazeifikasyon nekrozunda hücrelerin sınırları ve boya alma yetenekleri tamamen kaybolmuştur.
3- Erime (kollukasyon- likefaksiyon) nekrozu: Nekroze olan kısmın erimesi ile karakterizedir.
4- Yağ (steato) nekrozu: Enzimatik ve travmatik olarak iki şekilde ortaya çıkar.
Enzimatik olanda: Akut pankreatitte ve pankreas travmalarında pankreatik lipaz, yağ dokusuna sızar ve bu bölgede bulunan yağ hücrelerindeki trigliseritleri parçalayarak nekrozlar oluşturur. Lipaz yağları etkileyerek gliserol ve yağ asitlerine parçalar.
Daha sonra yağ asitleri kalsiyum, sodyum, potasyum gibi tuzlarla sabunları oluşturur. Sonuçta karın içerisindeki yağ dokusunda yer yer mat-beyazımsı nodüler yapılar meydana gelir.
Travmatik olanda: Yağ dokularına gelen travmalarla yağ hücre zarları parçalanır ve nötral yağlar dokuya yayılır. Nötral yağların irkiltmesi sonucunda bölgede iltihabi reaksiyon meydana gelir. Daha sonra yabancı cisim dev hücreleri şekillenir.
Bunu da yabancı cisim granulasyon dokusu oluşumu izler. Daha sonra bölgeye kireç tuzları çöker ve çevrede bağ doku oluşumu ile sert bir nodül oluşur.
5- Fibrinoid nekroz: Aşırı duyarlılık reaksiyonu olarak bağ dokusunda ve damar duvarlarında gözlenir.Fibrinoid nekroz, normal yapının yerini homojen, pembe boyanan nekrotik materyalin alması ile karakterizedir.
NEKROZUN SONU
1- Nekrotik doku erir ve sıvı hale gelerek lenf yolu ile rezorbe olur.
2- Nekrotik doku piyojen bakterilerle enfekte olursa apse şekillenir.
3- Nekrotik doku zamanla fibröz bağ doku reaksiyonu ile kapsüllenir (örn: tüberklz).
4- Vücudun dış yüzündeki nekrotik kitle zamanla yerinden dökülür ve böylelikle vücuttan uzaklaştırılır ki buna deskuamasyon veya kabuk atma denir.
5- Bazı nekrotik bölgelere zamanla kalsiyum tuzları çöker ve hayat boyu vücutta kalır.
6- Nekrotik materyalin saprofitik materyal ile enfekte olması ile gangren şekillenir.
7- Nekroz sonucu önemli miktarda hücre kaybı olmuşsa ve bu hücreler rejenere olmayan türden ise atrofi şekillenir.
8- Nekrozun en önemli sonucu nekroze olup ölen hücrelerin yerini çoğalan yeni parenkim hücreleri almasıdır ki buna rejenerasyon denir.