Merkezi sinir sistemi, vücudun hareketlerini, duyularını ve hayati işlevlerini kontrol eden karmaşık bir yapıdır. Beyin ve omurilik, bu sistemi yöneten ana merkezlerdir. Beyin sapı, beyin yarımküreleri ve limbik sistem gibi yapılar, çeşitli fonksiyonları düzenler ve vücut ile iletişimi sağlar.
Hemsire.Com | Hemşirelik Akademisi
Merkezi sinir siteminin yapılanması şu alt başlıklarla incelenebilir:
Omurilik
- Refleks merkezi
- Otonom hareket devreleri
- Beyin-PSS arası iletişim
| OMURİLİK | 31 ÇİFT SPİNAL SİNİR |
| Servikal (Boyun) | 8 çift |
| Torasik (Göğüs) | 12 çift |
| Lumbar (Bel) | 5 çift |
| Sakral (Bel altı) | 5 çift |
| Coccyx (Koksiks; Kuyruk sokumu) | 1 çift |
Beyin Sapı
Orta Beyin (midbrain)
- Göz hareketleri, görme işitme sistemlerinin ara istasyonları…
- Pons (köprü)
- Solunum, beyincik-beyin arası iletişim…
- Medulla (soğan)
- Soluma, kan basıncı, yutma, kusma vb merkezleri…
Beyincik (Cerebellum)
İstemli hareketlerin koordinasyonu-planlanması -gerçekleştirilmesi; duruşun (postürün) korunması, kafa ve göz hareketlerinin koordinasyonu…
Talamus ve Hipotalamus
- Talamus: Duyuların ve motor sinyallerin ara durağı…
- Hipotalamus: Vücut sıcaklığı, besin alımı, su dengesi merkezleri; üst endokrin kontrol merkezi!
Ara Beyin (Diensefalon)
- Homeostatik kontrol merkezleri
- Talamus – “ara durak” ve duyusal integrasyon
- Hipotalamus
- Açlık, stres
- Susuzluk: Vücut ozmolaritesi
- “Savaş/kaç” yolakları
- Öfke ve korku
- Sirkadian ritimler
- Endokrin sistemin koordinasyonu
Diensefalon: Hipofiz ve Pineal (epifiz) bez
- Hipofizin trofik ve diğer hormonları…
- Epifiz bezi (pineal)
- Melatonin
- Uykunun düzenlenmesi
Corpus Callosum
- Beyin yarımküreleri arasında iletişimi sağlayan sinir hücresi uzantıları demetidir.
Beyin (cerebrum): Limbik Sistem
- Bazal ganglionlar –hareketin kontrolü
- Limbik sistem
- Singulat girus –hisler…
- Hippokampus –öğrenme ve hafıza
- Amigdala –hisler ve hafıza
Limbik Sistem Bozuklukları
- Cluver-Bucy sendromu
- Hafıza bozuklukları (anterograd amnezi)
- Yön bulma sorunları
- Anksiyete bozuklukları
- Cinsel işlev bozuklukları
- Bazal Gangliyonların hastalıkları:
- Parkinson hastalığı
- Huntington hastalığı
- Subtalamik çekirdek hasarları
Beyin kabuğu (korteks):
- Algılama: İşitme, görme, koku, kaslar ve iç organlardan gelen duyular…
- Akıl yürütme, veri entegrasyonu
- İstemli davranışların yönlendirilmesi bu bölümde gerçekleşir.
- Frontal (önkafa) – istemli hareketler, davranışlar, algılama
- Parietal (yankafa) – Duyusal algılama
- Oksipital (artkafa) – Görme
- Temporal (şakak) – koku, işitme ve tat duyuları…
Beyin Yarımküreleri / Lateralizasyon
| Sağ Beyin | Sol Beyin |
| Sentez Bütüncül düşünme Duygular Sanatsal faaliyetler Anlamlandırma | Analiz İndirgemeci düşünme Matematik Planlama Anlama |