İlaçların saklanması ve hastaya verilişinde hemşireye birçok görev ve sorumluluk düşmektedir. İlaçlar birbiri ile dört farklı şekilde etkileşime geçer:
Sinerjizm: İki ilacın birlikte daha güçlü tesir etmesi.Örn: Tbc tedavisinde birlikte kullanılan ilaçların sinerjistik etkisi vardır.
Additional: Birbirine eklenme desteklenme. İlaçların birbiriyle etkileşerek etkilerinin artışı ağrı kesici kombinasyonlarında kullanılır.
Potensiyalizasyon: İlaç etkisinin korunması
Antagonism: İlacın etkisinin diğer bir ilaç nedeniyle azalması.
İlaçların Saklanmasında Dikkat Edilecek Hususlar
- İlaçlar aynı odada, kilitli tutulmalıdır.
- Temiz, kapalı, kuru, serin ve loş bir yerde saklanmalıdır.
- İlaçların buharlaşmasını ve nemlenmesini önlemek için şişelerin ağzı sıkıca kapatılmalıdır.
- Yağlı, sulandırılmış ilaçlar buzdolabında veya soğukta saklanmalıdır (süresi içerisinde).
- Aşılar ve serumlar mutlaka buzdolabında saklamalıdır.
- İlacın üzerindeki etiket kirli veya eskimiş ise yenisi ile değiştirilmelidir.
- Tarihi geçen, rengi, kokusu, görünümü değişen ilaçlar kullanılmamalıdır.
- İlaç dolabının olduğu yerde yapay aydınlatma tesisatı olmalıdır.
- Acil ilaçlar ayrı bir bölmede olmalıdır. Aynı etkiyi gösteren ilaçlar bir arada bulundurulmalıdır.
- İlaç dolabı tüm hastaların ilaçlarını alabilecek büyüklükte olmalıdır.
- Bağımlılık veren ilaçlar çift kilitli bir dolapta saklanmalı, imza ile alınmalı ve verilmelidir.
- Zehirli ilaçların üzerine kırmızı etiket yapıştırılmalıdır.
- Evde kullanılan ilaçlar özellikle çocukların erişemeyeceği yerde kilitli olarak bulundurulmalıdır.
İlaç İstemi: İlaç tedavisi planı “istem” ya da “reçete” yolu ile hemşireye/ebeye iletilir. İstemler kalıcı, tek dozluk, gerektiğinde uygulanan istem ve acil istem şeklinde olabilir. Hastane politikasına göre ilaç hekim isteminden hemşire kendi kayıt sistemine geçirilmelidir.Kayıt için hemşire gözlem kağıdı ya da ilaç kartı kullanılır. Her sabah ilaç istemleri hemşire kayıtları ile karşılaştırılır, ilaçlarda olan değişiklikler kontrol edilir. İstemle ilgili herhangi bir şüphe varsa hekimle görüşmek gerekir.
İlaç saatlerinin ayarlanmasında düzenli saat aralıkları (antibiyotik), yemek saatlerine ve tek dozluk ilaçlar ilaç etkisine dikkat edilir.
İLAÇLARIN VERİLİŞ YOLLARI
Ağız Yoluyla İlaçların Verilmesi (oral): Yutulan ilâçlar, dilaltı ilâçlar VE çiğnenen ilâçlar bu kategoridedir.
Parenteral Yolla İlaçların Verilmesi
- intramüsküler (IM)
- intravenöz (IV)
- intrakutan/intradermik (ID)
- subkutan/ hipodermik (SC)
- inhalasyon
- cilt, mukoz membran
İlaç Uygulamalarında Dikkat Edilecek Hususlar:
- İlaç hazırlarken dikkat dağıtacak işlere uğraşılmamadır.
- İlaç hazırlama ortamı aydınlık olmalıdır.
- İlaç tepsisi düzenli olmalı, ilaç kartları karışmamalıdır.
- İlaç hazırladıktan sonra ilaçlar dağıtılıncaya kadar güvenli bir yerde saklanmalıdır.
- Doğrulu sağlamak için “Üç kez ilaç kontrolü” uygulaması yapılır: Şişeyi yerinden alırken, ilacı kadehe koyarken
ve ilaç şişesini yerine koyarken. - İlaçlar hastalara bizzat hazırlayan kişi tarafından verilmelidir.
- İlaçların görünümleri hazırlama sırasında kontrol edilmelidir.
- İlaçların verileceği zaman ve uygulama özellikleri bilinmelidir.
- İlaç uygulaması yapıldıktan sonra imza atılmalıdır.
- İlaç uygularken hasta kimliği kontrol edilmelidir.
- Oral ilaçlarda hasta ilacı yutana kadar beklenmelidir.
- Hasta ilacı belirtilen saatte bir nedenden dolayı alınamadıysa mümkün olan en kısa zamanda verilmelidir.
- İlaçların içerikleri ve etkileri bilinmiyorsa MUTLAKA prospeküsten okunmalı sonra ilaç verilmemelidir.
- İlaç İndeksi, Vademecum incelenmelidir.
- İlaç konusunda hasta ve ailesi bilgilendirilmelidir.
Narkotik İlaçlar:
Narkotik ilaçlar MUTLAKA kilitli olarak saklanmalıdır. Her nöbet değişiminde sayılmalı ve sayıları kaydedilmelidir. Kullanım gerekli olduğunda iki hemşire tarafından kullanıldığına dair imza atılmalıdır. Ampül açıldıktan sonra bir kısmı kullanılmadıysa ya imha edilmeli ya da 24 saat içinde kullanılabilir düşüncesiyle bir enjektöre çekilerek saklanmalıdır. Yeşil ve kırmızı reçete ile satılan ilaçlar bu gruptandır.