Disk; iki omurga cismi arasında bulunan, harekete imkan sağlayan ve şok kuvvetlerini emen dokudur. Disk hernisi (bel fıtığı); disk çekirdeği etrafında yer alan halkadaki yırtıkların içieriye ya da bu yırtıklar yoluyla dışarı çıkmasına denir.
İki omur arasında yeralan elastik yapıya disk denir. Disk omurların birbirlerine sürtünmesini engelleyerek omurun hareket etmesine yardımcı olur. Bu disklerde meydana gelen bozulmalar ve hasarlar sonucunda lomber disk hernisi (bel fıtığı) meydana gelir.
Disklerde meydana gelen hasar sonucunda hasarın görüldüğü bölgede sinirlerde bası meydana gelir. Bu bası hastada çok şiddetli bir ağrıya sebepolur. Ağrıdan dolayı kişinin hareketlerinde kısıtlanma gözlenir.
Lomber disk herniasyonu genellikle bel bölgesinde meydana gelir. Bu durumun sebebi bel bölgesinde travma oluşması daha yüksektir. Lomber disk hernileri kişide tekrar edebilir ya da kronikleşebilir.
Lomber disk herniasyonu nedenleri
- Düşme
- Ağır kaldırma
- Ani hareketler yapma
- Yanlış bel hareketleri
- Kayma
- Jimnastik
- Yanlış pozisyonda bir cisim kaldırmak
- Travmalar
- Yaşlanma ile beraber gelen yapısal bozukluklar
- Obezite
- Kas zayıflığı
Lomber disk herniasyonu belirtileri
- Ağrı (öksürme gibi durumlarda şiddetlenir tarzda)
- Duyu kayıpları
- Başparmaklarda uyuşukluk
- Kalçalarda ağrı olması
- Ayağın tabanına uyguladığı kuvvette kayıp
- Topuk üstünde yürüyememe
- Bel ağrısı
- Diskte kabarıklık
- Ekstremitelerde karıncalanma ve uyuşukluk
- Hareket kısıtlığı
- Kaslarda spazm
- Kas güçsüzlüğü
- İdrar ve gaita inkontinansı
- Düz bacak kaldırma testinde hassasiyet olması
- Düşük ayak sendromu: Hastanın ayağını, ayak bileğinden yukarıya kaldıramamasıdır. Bu nedenle ayağını sürüyerek yürüme davranışı görülür.
Lomber disk herniasyonunda bölgelere göre refleks kayıpları
- L3 / L4 Diskleri: Patella (diz refleksi) etkilenir.
- L4 / L5 Diskleri: Refleks kaybı görülmez
- L5 / S1 Diskleri: Aşil refleksinde bozulma görülür.
Lomber disk hernisinde tanı nasıl konulur?
- Nörolojik muayene
- Manyetik rezonans (MR) görüntüleme
- Bilgisayarlı tomografi (BT)
- bel bölgesinin İki yönlü röntgen filmi
Lomber disk herniasyonu tedavisi
- Analjezik tedavisi
- Kas gevşeticiler (ankaiyolitikler)
- Antiinflamatuarlar (iltihabi reaksiyonu önleyen madde yada iltihabi reaksiyonu önleyen ilaç)
- Cerrahi tedavi (perkütan endoskopik disk operasyonu)
- Sert yatak tedavisi
- Fizik tedavi
- Lazer tedavi
- Masaj
- Hidroterapi
Acil cerrahi operasyonda bulunulması gereken hastalar
- Analjezik tedavisi ile ağrıları dinmeyen hastalar
- Medikal tedavilere cevap vermeyen kişiler
- Ekstremitelerdeki uyuşukluğun hızla ilerlediği kişiler
- Kuvvet kaybının üst düzeye çıktığı kişiler
- MR sonucu tepsit edilen herninin boyutunun büyük olması
- Herniye sebep olan diskin koparak kanala ulaşması
Lomber disk herniasyonu tedavisinde iş birliği yapılacak bölümler
- Nöroşirürji (Beyin Omurilik-Sinir Cerrahisi)
- Anestezi
- Diyetisyen
- Fizik tedavi ve rehabilitasyon uzamanı
- Nöroloji
- Psikolog
- Fizyoterapistler
Lomber disk herniasyonlarında derecelendirme
- Bulging (bombeleşme)
- Sekestrasyon
- Ekstrüzyon
- Prolapsus (protrüzyon)
Cauda Sendromu
Yapısı bozulan disk omurilik kanalının içerisine ulaşır ve omurilikten çıkan sinirler üzerine baskı yapar. Cauda sendromunda belirtileri;
- Duyu kaybı
- Seksüel kayıplar veya azalmalar
- Bacaklarda paralize
- İdrar inkontinansı
- Bel ağrıları
Kauda Equina Sendromu
Süvari yanma tarzında duyu kaybı, aşil refleks kaybı idrar ve gaita inkontinansı ile karakterize bir durumdur. Acil cerrahi operasyon gerektirir.
Lomber disk herniasyonu hemşirelik bakımı
- Hastanın ağrıları ilk olarak non-farmakolojik yöntemler ile azaltılmaya çalışılır.
- Dikkati başka yöne çekmek
- Sıcak uygulama
- Soğuk uygulama
- Masaj
- Aktivite kısıtlama vb. - Hastanın ağrısı dindirilemediği taktirde hekim istemine göre analjezik uygulanır.
- Hastaya uygun aktivite programları planlanır.
- Hastanın anksiyete durumu gözlenir ve azaltılmaya çalışılır.
- Hastanın kendisini ifade edilmesi sağlanır.
- Hastaya cerrahi bir operasyon uygulanırsa, operasyon sonrasında dinlenmesi için hasta yatağa alınır. (Supine pozisyonu verilir.)
- Hastanın yattığı yatağının sert olması hastaya faydalı olacaktır. (Sert yatak tedavisi)
- Hastanın tolere edebileceği düzeyde oral alıma başalanır ve hastaya uygun diyet programları planlanır. (diyetisyen yardımıyla.)
- Hasta ve hasta yakınlarına uygulanacak işlemler hakkında eğitim verilir.
- Hasta taburcu edilmeden önce taburculuk eğitimi verilir.
- Hastaya taburculuk eğitiminde;
- Kullanması gereken ilaçlar
- Pansuman günleri
- Yapabileceği aktiviteler anlatılır. - Hastaya kontrol günlerini aksatmaması gerektiği özellikle belirtilir.
KAYNAK: Hemsire.Com