Dalak, karnın sol üst tarafında yer alan ve 8. ve 11. kaburga kemiklerince örtülmüş olan uzun hafif yassı şekilli, kırmızı renkte bir organdır. Midenin arkasında, diyaframa yapışık biçimde konumlandırılmıştır. Bir hayli hassas yapılı bir organ olan dalak, direkt maruz kalınan darbeler sonucunda kolayca zarar görebilir fakat kaburga kemiklerinin altında yer aldığı için onlar tarafından korunur. Dalak organının dokusu, iki değişik kısımdan oluşmaktadır.
Birinci kısım dallı, geniş ve ince duvarlı damar sinüzoidleri ve sinüslerinden oluşmaktadır. İkinci kısım, plazma hücreleri, lenfosit ve makrofaj gibi savunma sisteminde yer alan hücreleri içermaktedir. Bu kısımlar; kırmızı pulpa ve beyaz pulpa olarak adlandırılır. Bu iki pulpayı ayıran, damarlardan oluşmuş aralığa da marjinal zon adı verilir.Vücudun dolaşım ve savunma sistemleri ile ilgili çok önemli fonksiyonlara sahip olan dalak bol miktarda kan bulundurur.
Dalağın işlevleri nelerdir?
Dalak vücuttaki kanı çeşitli mikroorganizmalardan temizler; kanın içinde yer mikroorganizmalar, atardamar aracılığı ile dalağa ulaştırılır. Dalak kendisine gelen mikroorganizmaları etkisiz hale getirir.
Dalak, alyuvar üretiminden ya da yıkımından sorumludur: Anne karnında gelişimini sürdüren embriyoda alyuvar hücrelerinin üretimi dalakta yapılır. Olgun bir insanda ise bu görevi kemik iliği gerçekleştirir. Herhangi bir sebeple kemik iliği alyuvar üretemezse, dalak bu görevi tekrar üstlenebilme özelliği taşır. İşlevsizleşen alyuvarlarını yıkmak ise, yine dalağın görevidir. Vücut savunma sisteminin baş elemanları olan akyuvarların bir kısmı da dalakta üretilir, deforme olan akyuvarların yıkımı da yine dalak tarafınan gerçekleştirilir.
Kan depolar: Dalağın alyuvarları belli bir miktara kadar depolama görevi vardır. Çok enerji gerektiren bir iş yaptığımızda, bu depodan dolaşıma takviye yapılır. Antikor üretir: Spesifik antikor (lgM) üretiminde görevlidirler.
Splenomegali (Dalak büyümesi) nedir?
Splenomegali, dalağın büyümesi anlamına gelir ve çoğunlukla başka bir hastalık sebebiyle gelişir. Dalak büyümesi genellikle sıradan bir muayene sırasında ya da ultrason ekranında fark edilir. Dalak eğer çok büyümüş ise karnın sol üst tarafında dolgunluk hissi yaratır, bu his nedeniyle bazen nefes almakla birlikte artan ağrılar oluşabilir.Bu sebeple hasta solgun görünebilir, sık enfeksiyona yakalanır.
Hiposplenizm nedir?
Hiposplenizm ise dalağın fonksiyonlarındaki azalma anlamına gelir. Hiposplenizmli bir hastada dalak fonksiyonlarını yeterince yerine getirilmediğinden kanda filtreleme yapamaz ve kanda bazı zararlı maddeler görülür. Hiposplenizm hastalığına bazen yeni doğan bebeklerde de rastlanır. Yaşlılık ile birlikte de hiposplenizm gelişebilir. Bunun dışında, orak hücreli anemi, sıtma ve romatoid artrit, sarkoidoz ve glomerulonefrit gibi bazı otoimmun hastalıklar ve splenektomi ameliyatı da hiposplenizme yol açabilir.
İlgili içerikler;
Lösemi (kan kanseri) belirtileri, tedavisi ve hemşirelik bakımı
Beyaz küre (WBC) yüksekliği ne anlama gelir?
KAYNAK: Hemsire.Com