Sağlıklı cinsel yaşamın ve cinsel kimliğin oluşması için bu konuda gerçek anlamda doğru bilgilere ulaşarak sağlıklarını koruyacak bilgi ve donanıma sahip olmakla sağlanır.
Çocukların cinsellik konusunda olumlu ve sağlıklı bilgiler kazanmasına yönelik bakış açıları geliştirerek gelecekte sağlıklı bir cinsel yaşama sahip olmalarını sağlamaktır.
Artık şunu fark edelim!
Eğer cinsel sağlık ve cinsellik konusunda doğru bilgiyi biz anne-babalardan sağlamıyorsa çocuklar ve biz bunu veremiyorsak; konu tamamen bizim yönetimimizden çıkıp çocuğu yanlış bilgi kaynaklarına ve yanlış yönelimlere sürükler.
Cinsel konularda karşılaşılan sorulardan korkan, konuyu konuşulması yasak konular arasında gören anne-babalar aslında çocuklarıyla sağlıklı bir ilişki kurma fırsatını kaçırdıklarının farkında mı?
- Bu eğitimin zamansız yapılması,
- Çocuğun olgunluk düzeyine uygun olmayan ayrıntılar içermesi ne kadar sakıncalı ise, zamanında yapılmamış olması da o kadar sakıncalıdır.
- Çocuk zamanından önce uyarılmamalı, çocuğa henüz kavramaya hazır olmadığı bir bilgi sunulmamalıdır.
- Çocuğa, henüz sormadığı, merak etmediği açıklamaları yapmak onu eğitmek değil, zihnini karıştırmak, onu huzursuz kılmaktır.
- Ancak belli bir yaşa gelmiş olan çocuğa da ihtiyaç duyduğu bilgiyi vermemek,
- Onu cinsel gelişim konusunda bilgisiz bırakmak, kendisini yaşıtlarından geri ve yeteneksiz hissetmesine yol açmaktır, onu endişeli ve ürkek kılmaktır.
Çocuklara cinsel eğitim vermeye ne zaman başlanmalı?
- Cinsel eğitim doğum öncesi dönemde bebeğin cinsiyetinin öğrenilmesiyle başlayıp ergenliğin son dönemine kadar devam eden bir süreçtir.
- Bu bir kere verilerek bitecek bir olay değil bu bir süreçtir. Süreğendir, farklı dönemlerde farklı bilgi ihtiyacını doğurur.
Peki nasıl oluyor da doğum öncesi dönemden başlıyor?
- Anne-baba bebeğin cinsiyetinin öğrenilmesiyle birlikte o cinsiyete uygun tutumlar geliştirmeye başlıyorlar.
- Örneğin kız ise pembe, erkekse mavi giysilerini alınması gibi.
- Çocuk doğduğu gibi hem içgüdüsel hem de hazırlanılan tutumlara göre davranmaya başlıyor.
Cinsel eğitimin aşamaları
Cinsel eğitim 3 aşamalı bir süreçtir.
- Okul öncesi dönem,
- Okul dönemi
- Ergenlik dönemi
Dolayısıyla her dönemde beklenilen bilgi seviyesi de değişecektir.
Peki okul öncesi dönemde en çok hangi sorular karşımıza çıkar?
- Bir kız çocuğu bir erkeğin cinsel organını gördüğünde kendininkinin “neden farklı ya da eksik” olduğunu sorduğunda,
Ebeveynlerin çocuklarına; sen kız olarak o da erkek olarak doğdun ve “senin de onun da hiçbir eksiğiniz yok” demesi yeterlidir. (Karakülah, 2013)
- “Neden benim cinsel organım Ahmet'inkinden farklı, neden benim pipimi kestiler?“
- “Yaramazlık yaparsam benim de cinsel organımı Ayşe'ninki gibi keserler mi?”
- “Altımı ıslatırsam pipimi koparırlar mı?"
Sorularının anatomik bilginin eksik ya da yanlış verilmesinden kaynaklandığını hiç düşündünüz mü?
- Ben nasıl dünyaya geldim?
Bu soruya cevabınız, bebekler için annelerin karınlarında özel bir yer vardır. Her bebek bu özel yerde belirli bir süre bulunur ve dünyaya gelmek için hazırlanır. Daha sonra da dünyaya gelir, şeklinde olabilir. (Karakülah, 2013)
Eğer çocuğunuz daha çok ayrıntıyı merak ederse bu normaldir ve ‘annenin karnından nasıl çıkar?’ gibi bir soruya da, annenin vücudundaki bir delikten çıktığı bilgisi verilebilir. Daha da çok merak edip görmek isterse bunu yapamayacağınızı ama çizerek göstermeniz söylemeniz de çocuğu bilgilendirir.
- “Ben nerden geldim?” ya da bir kardeş bekleniyorsa “o nasıl oldu?” gibi sorulara hayvanları örnekleyerek ya da karıncalar, kuşlar, leyleklerden bahsederek cevaplar vermek uygun olmaz. Burada önemli olan çocuğun merakını giderecek ölçüde ve dürüst cevaplar vermektir.
Küçük yaşta bir çocuğun bir başkasının göğsüne ellemesi, kendi ya da karşı cins kardeşinin cinsel organına merak duyması gibi davranışları tamamen merak içerikli davranışlardır. Bu durumda utandırıp abartılı tepkiler verilmemelidir.
Okul öncesi çocuklarda kendi kendini uyarma yani mastürbasyon davranışı sık görülür ve mastürbasyon çok erken yaşlarda bile görülebilecek bir gelişim aşamasıdır.
Okul öncesi çocuğa eğitim verirken; Temel konular verilirken bilgiler çocuğun merakını giderecek şekilde kısa ve net olmalı, “yasak”, “kötü”, “ayıp” imajından kaçınıp çocuğun içe kapanık olmasına ve anne-babadan uzaklaşmasına engel olunmalı, Utandırılmamalı, ayıplanıp alay konusu edilmemeli.
Çocuğun yanında başkasına anlatılmamalı, güvene dayalı bir ilişki sağlanmalı, anlaşılmayan “farklı anlamlara çıkabilecek” kelimeler kullanmaktan kaçınılmalı ve çocuğun yanılsamasına engel olunmalı, Dürüst, açık, net ve kısa bilgiler verilmeli!
Sonuç itibariyle bu dönemde, mahremiyet bölgelerinin ve anatomik yapıların yaşa ve cinsiyete göre öğretilmesi ve sorulan sorulara istendik doğru cevaplarla karşılık verilerek cinsel eğitimin tamamlanması sayesinde,
Aynı zamanda çocuğumuzu; Cinsel ihmal ve istismardan da korumuş olduğumuzu lütfen unutmayalım !
Okul dönemi cinsel eğitim
Çocukta cinsel ilgi en yoğundur, bu dönemde çocuk, önceki yılların cinsel dürtülerini unutur; Düşüncelerini okuldaki etkinliklere çevirir ve aynı cinsten çocuklarla oynar,
- Evcilik oynar,
- Anne ve babanın bütün rollerini canlandırır, zaman zaman “uygun olmayan şakalar” duymak ve yapmaktan hoşlanır,
- Çıplak resimlerle ilgilenir,
- Aynı yaştaki çocuklarla cinsiyet ya da cinsellikle ilgili oyunlar oynar, kadınlar ve erkekler arasındaki farkları merak eder ve bu konuda sorular sorar, Çıplak çocuk ya da yetişkine bakma fırsatını değerlendirir, Karşı cinsi taklit eder.
- Okul yaşı çocukları memelere dokunmazlar veya cinsel organlarını göstermezler,
- Çizimlerinde insan figürleri üzerine meme veya cinsel organ çizerler,
- Kendi cinsel organlarına dokunur ve cinsel organlarını arkadaşlarıyla kıyaslar.
- Cinsel fıkralar anlatma, ve hayvanların yavrulamalarını seyretme gibi cinsel aktiviteler gösterebilirler, “Cinsellik kirli veya kötüdür” kavramının yerini “cinsellik hoştur” alır.
- Bu dönem çocukları bedenlerine odaklı bir dönemden dış çevrelerine açık bir evreye geçer. Bu noktada okul hayatların önemli bir rolü vardır. Bu yaş çocuğu tipik olarak çok meşgul ve aktiftir. ”Hayatın inceliklerini ve detaylarını öğrenme enerjilerinin ve zamanlarının birçoğunu alır.”
6 yaş – 9 yaş çocuklarının dış dünyadan edindikleri bilgiler ile beden ve cinsellik ile ilgili soruları oluşmaya başlar. Merak ettikleri konularda daha kapsamlı ve tatmin edici bilgi almaya hazırdırlar. Beden değişimi, cinsiyet rolleri, hamilelik, doğum hakkında merak ettikleri birçok şey olur. Erkeklerde kızlarda daha çok hem cinsleri ile vakit geçirmekten hoşlanır.
- Annelerin neden memesi var?
Bebekler ilk doğduklarında senin yediğin yiyecekleri dişleri olmadığı için yiyemez. Anneler de bebeklerini besleyebilmek için onları göğüslerinden çıkan süt ile beslerler.
- Benim vücudum niye seninki gibi değil?
Senin de vücudun yavaş yavaş büyüklerinki gibi olacak. Henüz daha o kadar büyümedin, büyüdükçe sen de vücudunda bazı değişikler göreceksin.
- Bebek nasıl annenin karnına girer?- Ben nasıl oldum?
6 yaş – 7 yaş: Tüm kızlarda ve kadınlarda göremeyeceğimiz minik hücreler vardır. Anne çocuk isteyince bu hücre rahim denilen özel bir organda büyür. Bebek orada 9 ay boyunca büyümeye devam eder daha sonra annenin bacaklarının arasından özel bir delikten doğar.
7 yaş – 8 yaş: Babanın hücresi ile annenin hücresi birleşip bebeğin büyümeye başladığı anlatılabilir.
- Doğum yaparken annenin canı acır mı?
Bebeğin bulunduğu yer çok büyük bir kas ve bu kas kasıldığında bebek dışarı çıkar. Kas bebeği dışarı iterken ağrı olur ama ihtiyaç olursa doktorlar ağrıyı azaltır
6 yaş – 9 yaş çocuğu;
- Hayvan ve bitkilerin büyüdüğünü ve ürediğini anlamaya, gözlemleye başlayabilmelidir.
- Hayat döngüsünü tanımaya başlamalıdır.
- Kendi ve karşı cinsin beden parçaları için geçerli ve kullanılabilir kelime haznesi olmalı ve kullanabilmelidir.
- Farklı aile tiplerini tanıyor olmaya başlamalıdır.
- Aile içi rolleri ve sorumlulukları tanıyabilmelidir.
- Kendi bedeninin sağlığı ve emniyeti konusunda aktif rol almaya başlamalıdır.
- Kendi sağlığı ve bakımı hakkında bilgilendirilmelidir.
- Arkadaşlık kurma ve sürdürme konusunda yeterli beceriye sahip olmaya başlamalıdır.
Çocuğunuza sağlıklı bir cinsel eğitim vermek için gerekli bilgiye ve donanıma sahip olmadığınızı hissediyorsanız çocuğunuzun yaşına uygun hikaye kitaplarından faydalanabilirsiniz.
- Çocuğunuz ile cinsellik hakkında konuşurken çocuğunuzun sorduğu soruyu geçiştirmemeye ve farklı bir işle uğraşmamaya özen gösterin.
- Cevaplarınızın net olmasına fakat fazla detay içermemesi önemlidir.
- Çocuğunuzun cinsellik hakkında bilmek istediğinden fazla bilgi vermeniz uygun olmayacaktır.
- Çocuğunuzun ile konuşurken “ayıp”, “yasak” gibi olumsuz duygu ifadelerden ve duruştan kaçınmaya özen gösterin
- Bu dönemde de çocuğunuza kendi bedenin ona ait olduğunu hatırlatmanız ve konun üzerinden geçmeniz faydalı olacaktır.
Yararlanılan Kaynaklar:
—Razon N. Okul öncesi çocuk ve cinsel eğitim. Yaşadıkça Eğitim, Ya-Ba yayıncılık. 1988 (4)
—Karakülah 2013, derinpsikoloji.com
—Yörükoğlu A. Çocuk Ruh Sağlığı.35.Basım. Özgür yayıncılık. 2014;382-388
—Öktem F. Çocuklarda Cinsel Eğitim. Turkiye Klinikleri J Pediatr Sci 2006;2(1):71-5
—Çalışandemir F ve Artan İ. Çocukların Cinsel Eğitimi: Geçmişten Günümüze Bir Bakış. Eğitim ve Bilim. 2008; (33): 150
KAYNAK: Hemsire.Com / Nurten ARSLAN - n.arslan@hemsire.com