Hemşirelik Kuramları
KURAM NEDİR
• Yunanca’dan gelen kuram sözlükte ‘görüş’ anlamına gelir.
• Kuramlar varsayımlarla başlar, olayları açıklama, irdeleme ve sonuçları kontrol etmeye yarar.
Kuramın Sahip Olması Gereken Özellikler
• Kavramlar arasında ilişki sağlamalıdır
• Mantıklı olmalıdır
• Bilimsel bilgi içeriğinin artmasına katkıda bulunmalıdır
• Uygulamayı geliştirmek için kullanılabilir olmalıdır
• Diğer geçerli kuram, yasa ve ilkelerle uygunluk göstermelidir
Hemşirelikle ilgili kuramlar 1950’li yıllardan itibaren ortaya konmuştur.
Tüm kuramcıların hemşireliği ele alışlarında ortak yönler incelendiğinde:
• Bireyin kendi sorumluluğunu alıncaya kadar sorumluluğu üstlenme,
• Sağlığın sürdürülmesi ya da yeniden kazanılması için çevreyi kontrol etme ya da değiştirme,
• Belirlenmiş amaçlara ulaşmada bireye yardım etme.
Hemşirelikte Kavram ve Kuram Geliştirme Nedenleri
• Bilimsel bilgi içeriğinin hemşireliğe etkisi,
• Üniversite mezunu hemşirelerin mesleği diğer sağlık disiplinleri ile karşılaştırarak sorgulamaları,
• Bir disiplinin, kendine özgü öğretilecek ve öğrenilecek bir kuramsal bilgi içeriğinin olması ve bunu uygulamalarına yansıtabilmenin gerekliliği,
• Gerçek profesyonel bir hemşirelik bakımı ile teknik nitelikli hemşirelik bakımını ayıracak, öğretim ve öğrenimin bilimsel temellerini açıklamak zorunluluğu,
• Meslekleşme çabaları
Hemşirelik Kuram ve Modelleri Üç Alanda Toplanabilir
• İnsan gereksinimlerini temel alanlar
• Kişilerarası ilişkiyi (hasta / sağlıklı birey ilişkisini) temel alanlar
• Verilen hemşirelik bakımının sonucunu temel alanlar
Temel İnsan Gereksinimleri Abraham Maslow (1940)
• Fizyolojik gereksinimler: (hava, su, boşaltım, uyku, dinlenme, ağrıdan kaçma, seks)
• Güvenlik gereksinimi: (fiziksel ve psikolojik güvenlik ve koruma)
• Sosyal gereksinimler: (sevgi, kabul etme, ait olma)
• Takdir edilme, kişiliğine saygı göstermesi ve değer verilmesi
• Kendini gerçekleştirme gereksinimi
• Estetik gereksinimler
Florence Nightingale
• Matematik,din,felsefe konularında iyi eğitim almıştır.Modern hemşireliğin kurucusudur.
• Hemşirelik bakımının etkilerini göstermek için istatistik kullanan ilk araştırmacıdır.
• Çevrenin önemini vurgulayan ilk teorisyendir.
• Nigtingale göre hemşireliğin ilgi alanı hastalık değil,hastanın kendisidir.
Florence Nightingale
Hildegarde E.Peplau
• Kuramı hasta hemşire arasındaki ilişkiye temellendirmiştir. Kişiler arası ilişkiler kavramını ortaya atmıştır.Kuramı psikiyatri hemşireliği için temeldir.
• Peplau’ya göre hemşirelik,anlamlı,tedavi edici kişilerarası süreçtir.
Hildegarde E.Peplau
Virginia Henderson
• 1897 yılında doğmuştur. Hemşireliği,hastanın eğer gerekli bilgisi ya da gücü olsaydı kendisi için yapacaklarını hasta için yapmak olarak tanımlamıştır. Henderson’ın hemşirelik tanımı ICN tarafından kabul edilmiştir.
VIRGINIA HENDERSON 14 temel insan gereksinimi
• Normal solunum,
• Yeterli yeme içme
• Boşaltım
• Hareket etme ve uygun pozisyonu sürdürme
• Uyku ve istirahat
• Uygun giyim eşyası seçme, giyinme, soyunma
• Çevreye uygun giyinme, beden ısısını normal sınırlarda sürdürme
• Bedenin temiz tutulması, cilt bütünlüğünün korunması
VIRGINIA HENDERSON 14 temel insan gereksinimi
• Çevrenin tehlikelerden uzak tutulması ve kazalardan korunma
• Diğer bireylerle iletişime girme, duygu, gereksinim ve düşüncelerini ifade etme
• İnançları doğrultusunda ibadet etme
• Çalışırken başarı duygusuna erişme
• Çeşitli eğlence faaliyetlerine katılma
• Normal gelişimi ve sağlığı için mevcut sağlık olanaklarından yararlanmasına yardımcı olacak öğrenme, keşfetme, merakını tatmin etme.
Virginia Henderson
LYDİA E.HALL
• Hall,birbirine bağlı üç daire biçiminde hemşirelik kuramını sunmuştur.
• Öz: Hastanın kendisidir.
• Tedavi:hemşirenin ilaç ve tedavi uygulamalarını yapmasıdır.
• Bakım: Bakım kavramının konuşulduğu ilk kuramsal yapıdır.Bireyin rahatını sağlamave bireyin eğitim ve öğrenme aktivitelerinin sağlanması olarak tanımlar.
FAYE G. ABDELLAH
• Hasta ve ailesinin fiziksel, emosyonel, entelektüel,sosyal ve spritüel ihtiyaçlarını karşılamak için tüm insanlara sunulan hemşirelik bakımını vurgular. Ayrıca geliştirdiği 21 hemşirelik problemi ile kritik düşünme süreci için temel oluşturmuştur.
FAYE G. ABDELLAH
IDA JEAN ORLONDO
Orlando, hemşirelik uygulamalarında daima hemşirelik sürecinin kullanılmasını savunmuştur.
IDA JEAN ORLONDO
MARTHA E.ROGERS
Hemşireliği bilim ve sanattan oluşan öğrenilmiş bir meslek olarak tanımlamıştır.
Betty Neuman
1924 yılında doğmuştur. İnsanı çevresiyle bir bütün olarak görür. Hastayı çevre ile ilişkili,uyumlu sistem fonksiyonu olarak görür.
Betty Neuman
Imogene M.King
King kuramını, hasta hemşire arasındaki ilişkiye dayandırmıştır.
Madeleine M.Leininger
Kültürel olarak uygun hemşirelik bakımını sağlamaktır.
ROPER, LOGAN ve TİERNEY
• Yaşam aktiviteleri, sağlığın devamı için yaşamın karışımıdır.
• Yaşamda her bireyin katkıda bulunmasıyla yaşam aktiviteleri yürütülür.
• Birey için yaşam sürecinin bütün eserleri önemlidir.
• Yaşam çizgisinde, yetişkinlik döneminde kişinin yaşam aktiviteleri bağımsızlaşır.
• Yaşam aktivitelerinde bağımsızlık önemli olsa da bağımlı olduğunda yaşam aktivitelerinin değeri azalmaz.
• Bireyin yaşam aktivitelerini fiziksel, psikolojik, sosyokültürel, çevresel ve politiko-ekonomik faktörler etkiler.
ROPER, LOGAN ve TİERNEY
• Bireyin yaşam aktivitelerindeki başarısı, sağlık sınırları içinde dalgalanır.
• Birey hastalandığında yaşam aktiviteleriyle ilgili problemler oluşur.
• Yaşam sürecinde bireylerin çeşitli deneyimleri olur ve deneyimler yaşam aktivitelerini etkiler. Aktüel ya da potansiyel problemlere neden olur.
• Hemşirenin görevi, bireyin sağlığını yükseltmek ve korumak olmalıdır. Hemşire sağlıktan sapma olduğu durumlarda karar veren ve uygulayan kişidir.
• Hemşireler, profesyonel sağlık bakım ekibinin bir parçasıdır. Hemşireler, ekipte toplum sağlığının yükseltilmesi, korunması ve hastanın yararları için çalışırlar.
• Hemşireliğin esas fonksiyonları, problemlerle başa çıkmak, çözmek, hafifletmek veya yardımcı olmaktır.
MERLE H.MİSHEL
Hastalıklarda Belirsizlik Kuramı
• Hasta hastalığıyla ilgili sonuçları tahmin edemezse belirsizlik meydana gelir.
• Hasta belirsizliği tehlike olarak görürse kişi hastalıkla başa çıkmak için bilgi toplamaya başlar.
• Mishel,tehlike olarak algılanan belirsizliğin fırsata dönüşümünü sağlayan bu süreci yaşama yeni bakış açısı olarak tanımlar.
• Sağlık personeli belirsizliği azaltmak için önerilerde bulunabilir, hastanın bilgi düzeyini artırabilir.
• Hasta yakınları ise, hastaları başka kimselerin yaşadıkları deneyimlerden elde edindikleri ve hasta için gerekli destekleyici bilgileri verebilir.
