Solunum fizyolojisi, akciğerlerde gaz değişimini, alveolar havalanmayı ve solunum sisteminin işleyişini inceleyen temel bir konudur. Hemşirelik pratiğinde, solunumun etkinliğini değerlendirmek, ventilasyon-perfüzyon ilişkisini anlamak ve solunum sistemi hastalıklarıyla başa çıkmak büyük önem taşır. Pulmoner ödem gibi ciddi durumların erken tanısı, tedavi süreçlerinin başarılı bir şekilde yönetilmesi için gereklidir. Bu ders notları, hemşirelerin solunum sistemi fizyolojisini doğru bir şekilde anlamalarına ve hastalarına etkili bakım sağlamalarına yardımcı olmak amacıyla hazırlanmıştır.
Akciğerlerde Gaz Değişiminin İlkeleri
Ölü Boşluk (VD) Kavramı
Anatomik Ölü Boşluk
Hava iletim yollarında gaz değişimine katılmayan hava miktarı ~ 150ml
Fizyolojik Ölü Boşluk
İşlevsiz alveollerin hacmi + anatomik ölü boşluk (değişkendir)
Solunumun Etkinliği: Akciğer ve Alveol Havalanması
Toplam Akciğer Havalanması (total pulmoner ventilasyon: TPV)
(Solunum sayısı X tidal hacim (VT) ≈ 6 L/min)
Alveol havalanması (alveolar ventilasyon: VA) (Solunum sayısı X (VT–VD) ≈ 4.2 L/min)
Kandaki [O2] ve [CO2] derişimini belirleyen en önemli faktör!
Egzersizde soluk derinliği [↑] → yedek hacimler kullanılır. Havalanma 20-30 kat artabilir.
KONU İLE İLGİLİ BAZI TERİMLER:
Eupnea: Normal, sessiz nefes alıp-verme
Hyperpnea: Artmış soluma (egzersiz)
Hiperventilasyon: Fazla havalanma (heyecansal vb.)
Hipoventilasyon: Azalmış havalanma (yavaş soluk, astım, vb.)
Tachypne: Hızlı, yüzeyel soluma (“tıknefes”)
Dispnea: Soluma zorluğu (patolojik, ağır egzersiz, vb.)
Apnea: Solumanın durması (istemli, sinirsel depresyon, vb.)
Oksijen Miktarı Anormallikleri
Hipoksi
- Hipoksik hipoksi (PO2 ↓)
- Anemik hipoksi (Hb ↓)
- İskemik hipoksi (Kan akımı ↓)
- Histotoksik hipoksi (O2 kullanımı ↓)
Ventilasyon-Perfüzyon İlişkileri; Solunum Sistemi Fizyopatolojisi
Ventilasyon/Perfüzyon Oranı
Havalanma (VA) / kanlanma (Q)
VA/Q
VA=0 ⇒ VA/Q=0 ⇒ alveol gaz basınçları=venöz kan basınçları
Q=0 ⇒ VA/Q=∞ ⇒ alveol gaz basınçları=insp. havası gaz basınçları
Dinlenme durumunda (ayakta iken):
VA/Q = 4.2 l/dk[vent.] / 5.5 l/dk[sağ kalp çıkışı]
VA/Q = 0.8
Solunum Sistemi Hasar ve Hastalıkları
Pulmoner Ödem
- Akciğer dokusunda sıvı birikimi
- Akciğer kılcallarında aşırı basınç artışı
- Akciğer kılcallarının duvarlarında hasar (zehirlenmeler vb.)
- Alveollere “taşma” (alveol ödemi) → [akut durumda] ölüm…
Doç. Dr. Sinan CANAN (eposta yoluyla izin alınarak yayınlanmıştır.)