İntrakranial anevrizmalar ve Hemşirelik Bakımı planları yazımıza, öncelikle konu hakkında bilgi vererek başlayacağız.
Serebral anevrizma beyindeki arterlerin dilatasyonu ya da damar duvarının incelmesi sonucu genellikle damarların bifurkasyon bölgesinde oluşan ve kanama ile sonuçlanan dilatasyondur. Konjenital olabileceği gibi dejeneratif değişiklikler ve hipertansiyon sonucunda da sekonder olarak gelişebilir.
Anevrizma rüptüre olduğunda anevrizmanın lokalizasyonuna bağlı olarak subaraknoid ya da intrakranial kanama gelişir. Anevriz-ma boyut ve şekline göre sınıflandırılır.
Şekle göre sınıflandırma:
Berry (baloncuk) : Bir boyun ile baloncuk şeklindedir. En sık rastlanan şekildir. Sakküler; anevrizma kese şeklindedir.
Fusiform: Gövde olmadan damar duvarının dışa genislemesi
Disekan: Damar tabakalarının arasına kanın girmesi ile arterin intima tabakası medial tabakadan uzağa çekilir.
Anevrizmalarda arterde konjenital gelişme bozukluğunun major etyolojik faktörlerden biri olduğuna inanılmaktadır. Araştırma sonuçlarına göre anevrizmaların damarın intima tabakasında dejeneratif vasküler hastalık sonucu geliştiği bilinmektedir.
Anevrizma gelişiminde hipertansiyon hazırlayıcı bir faktördür. Diğer önemli faktörler arasında kafa travmaları, bakteriyal ve fungal enfeksiyonlar ve ateroskleroz yer almaktadır. Multipl anevrizmalar aynı ailedeki kişiler arasında görülmekte ve genetik faktörler etkili olmaktadır. Beyin dokusu (glikoz ve oksijen deposu olmadığından) beslenmesini doğrudan kan yoluyla sağlamaktadır. Beyin dokusuna kanı sağlayan iki temel arter internal karotid ve vertebral arterdir. Karotid arter beynin anterior bölümüne, oksipital lob hariç beyin hemisferlerinin tümüne, vertebral arter basiller arter ile birleşerek serebellum, oksipital lob dahil olmak üzere beynin posterior bölümüne kan gönderir. Willus halkası basiller ve internal karotid arterin birleşmesi ile oluşan dairesel bir yapı oluşturur.
Serebral kan akımı dakikada 750 ml’dir. Serebral damarların dilatasyonu ve konstrüksiyonu kan basıncındaki ve karbondioksit basıncındaki değişikliğe cevap olarak oluşmaktadır. Anevrizma rüptür olduğunda kan yüksek basınçla Subaraknoid alana doğru akmaya başlar. Kanın bu akışı intrakranial hemoraji ile Sonuçlanır. Kan kaybı miktarı genellikle azdır, ancak komşu damarlarda vazokonstrüksiyon olur. Dokudaki basıncın artması ile fibrin ve trombositlerle pıhtı oluşumu başlarken, kan bir bölgede göllenir.
Arteriovenöz malformasyonların patolojisi uzun zaman içinde oluşmaktadır. Arter ve ven arasında kapiller ağın olmaması arterlerde düşük bir direncin oluşmasına ve kan akımının sağlanması için kan damarlarının genişlemesi ile sonuçlanır. Arteriovenöz malformasyon yüzeyindeki beyin dokusunda dejeneratif değişiklikler oluşur. Hasta zaman içinde daha semptomatik hale gelir ve intrakranial hemoraji aktifleşir.
Anevrizma kanaması geçiren hastalarda komplikasyon olarak vazospazm meydana gelebilir. Semptomatik vazospazm, hastaların % 30’unda ve kanama sonrası 4-15 günlerde oluşur. Tedavi hipertansiyon, hipovolemik ve hemodilusyonel uygulamalarla Serebral perfüzyonun artırılmasına yöneliktir. Böylece intravasküler volüm genişletilerek kan damarları dilate olarak tutulur. Kalsiyum kanal blokerleri rutin olarak verilir ve kolateral kan akımını sağlarlar.
İntrakranial Anevrizmalar ve Hemşirelik Bakımı Planları
Hemşirelik Tanısı: Akut Ağrı
Nedenleri: Meningial irritasyon
Beklenen Sonuç: Hasta rahat olduğunu ve ağrı olmadığını sözel olarak ifade eder.
Hemşirelik Girişimleri:
- Ağrının özellikleri tanımlamak
- Ağrı düzeyinin ağrı tanılama skalas kullanarak belirlemek
- Hastaya rahat bir pozisyon verilmesi, yatak başının yükseltmek, boynun ve başını yastıkla desteklemek
- Hekim istemine göre analjezikleri vermek
Hemşirelik Tanısı: Bilgi eksikliği
Nedeni: Hastalığın seyri ve komplikasyonları
Beklenen Sonuç: Hasta kanamanın nedenlerini, kanama olasılığını vasospazmokata içi basıncında artışını, tanı testlerini ve tedaviyi anladığını sözel olarak ifade eder.
Hemşirelik Girişimleri:
- Hastanın tanı, tedavi ve olası komplikasyonları anlama düzeyini belirlemek
- İntrakranial kanama ve anevrizma rūptürünün nedenlerini ve olası komplikasyonları hakkında bilgi vermek
- Ziyaretçi kısıtlaması ve ziyaret sürelerinin azaltılmas konusunda bilgi vermek
- Valsalva manevrasından kaçınma konusunda bilgi vermek
- Gerektiğinde hekim istemine uygun şekilde dışkı yumuşatıcıların kullanımı konusunda bilgi vermek
- Testleri konusunda bilgi vermek
- Mümkun olduğu takdirde hasta ve ailesinin cerrah ile görüştürülerek sorularının cevaplandırılmasını sağlamak
- Hastaya hazır olduğunda taburcu olmadan önce beslenme, sigara içmeme, stresten uzakdurma gibi riski konusunda bilgilendirmek.
Hemşirelik Tanısı: Doku perfüzyonunda bozulma (Serebral)
Nedenleri:
- Subaraknoid veya intrakranial kanama
- Anevrizma rüptürü
- Vazospazm (iskemi)
- Serebral ödem
- Intrakranial basınçta artima
- Hidrosefali
Beklenen Sonuç: Hasta serebral doku perfüzyonunun gerçekleştiğini gösteren belirtilere sahiptir. Glaskow koma skalasi Subaraknoid kanama ile ilgili muhtemel komplikasyonlar erken belirlenmiştir.
Hemşirelik Girişimleri:
- Hastada oluşan semptomların başlangıcını tanımlamak
- Arteriyal kan gazı sonuçlarını izlemek
- Nöbet geçirme durumunu tanımlamak
- Meningial belirtilerin tanımlanmasını (ense sertliği, fotofobi) sağlamak
- Yaşam belirtilerini izlemek ve rapor etmek
- Dehidratasyon belirtileri açısından sıvı izlemini dikkatli yapmak
- Hastanın mümkünse tek kişilik odada yatırılması ve ziyaretçi kısıtlaması yapılmasını sağlamak
- Oda aydınlatmasında hafif bir ışık olmasını sağlamak
- Hekim istemine göre antikonvülsan ilaçları vermek
- Fenobarbital: oral, damar içi ve kas içi olarak verilebilir. Uyku hali yapabilir.
- Hekim istemine göre antihipertansif, antifibrinilotik, IV ilaçları ve nimodipin vermek
- Hastayı muhtemel cerrahi operasyona hazırlamak
HASTA AİLE EĞİTİMİ VE TABURCU PLANI
Hemşire, hasta-aile eğitimini fazla bilgiden kaçınarak, mümkün olduğunca çok duyuya hitap ederek yapmalıdır. Sözel bilgileri hastanın ilerde unutacağı düşünülerek yazılı bilgiler verilmelidir ve hasta kontrole geldiğinde de bu eğitim sürdürülmelidir
Eğitimin içeriği:
- İlaçlar etkileri, dozları ve yan etkileri
- Konstipasyon oluşmasını önleme
- Kontrollere gelme
- Hipertansiyonun önlenmesi
- Yeterli dinlenme ve beslenmenin sağlanması