Halk sağlığı hemşireliğinde aileyi tanıma sürecinin belli amaçları vardır:
- Aileyi tanımlayabilme,
- Ailenin sahip olduğu evrensel özellikleri tartışabilme,
- Aile kültürünü oluşturan öğeleri tanımlayabilme,
- Sosyal sistem olarak, ailenin nasıl fonksiyon gördüğünü açıklayabilme
- Ailenin fonksiyonlarını tanımlayabilme,
- Ailedeki gelişimsel dönemlerin özelliklerini tanımlayabilme,
- Farklı aile yapılarını karşılaştırabilme,
- Aile yapısının sağlıkla ilişkisini tartışabilme,
- Aileye sağlık bakımı verirken hemşirenin amaçlarını tanımlayabilme,
- Sağlıklı aileyi tanımlayabilme,
- Aileyi değerlendirmede genogram kullanma amacını söyleyebilme,
- Aileyi değerlendirmede ekoharita kullanma amacını söyleyebilme,
Aile kan, evlenme veya evlatlık edinme bağlarıyla birbirine bağlı,aynı evde yaşayan, aynı geliri paylaşan,çeşitli roller çerçevesinde (karı-koca) birbirlerine etki yapan insanlardan meydana gelmiş en küçük toplumsal kurumdur.
Aile toplumsal yapının temel öğelerinden biri olduğuna göre aileyi tanıma bize toplumun yapısı ve kültürü hakkında bilgi verir.
Ailenin Evrensel Özellikleri
1. Her aile bir küçük sosyal sistemdir.
Ailelerin iç bağımlılığı vardır.
Aileler sınırlarını sürdürür.
Aileler çevreleriyle enerji değiştirirler.
Aileler uyuma sahiptir.
Aileler amaç merkezlidir.
2. Her ailenin kendi kültürel değerleri ve ilkeleri vardır.
Aile kültürü, aile yapısı ve fonksiyonlarını etkileyen davranışları ve deneyimleri yorumlamak için aile üyelerinin kullandığı kazanılmış bilgilerdir. Aile kültüründe üç öğe söz konusudur;
- Aile üyeleri davranışlarını etkileyen mevcut değerleri paylaşırlar.
- Aile üyeleri için tanımlanan ve tarif edilen mevcut roller vardır.
- Aile kültürü ailede gücün kullanımını ve dağılımını tanımlar.
3. Her ailenin mevcut temel fonksiyonları vardır
- Sevgi sağlama
- Güvenlik ve kabul sağlama
- Özdeşim ve memnuniyet aşılama
- Arkadaşlık ve yakın ilişkiler sağlama
- Sosyalizasyonu sağlama
- Kontrol kurma
4. Her aile yaşam döngüsündeki evreleri boyunca hareket eder.
- Bekar Genç Yetişkinlerin Evlilik Hazırlığı Yapması
- Yeni Evli ve Çocuksuz Çiftler
- Küçük Çocuklu Aileler
- Ergen Çocuklu Aileler
- Çocukların Evden Ayrılması
- İleri Dönemdeki Aileler
5. Her ailenin kendine özgü bir yapısı vardır.
- Geniş aile
- Çekirdek aile
- Gecekondu ailesi
- Göçebe aile
- Parçalanmış aile
Bir ailenin sağlıklı bir aile denebilmesi için temel gereksinimlerin karşılandığı, sosyal, psikolojik, biyolojik, ekonomik ve duygusal fonksiyonların yerine getirildiği ailedir.
Ailenin Sağlık ile İlgili Görevleri
- Sağlığa uygun fiziksel ev ortamı yaratma
- Sağlığa uygun psikososyal ev ortamı yaratma
- Yeterli beslenme, barınma ve giyinmeyi sağlama
- Kişisel hijyeni korumak için kaynak sağlama
- Sağlık eğitimi
- Sağlığın yükseltilmesi
- Sağlık ve hastalıkta karar verme
- Sağlık bakımı hizmetlerini arama ve sağlama
- Hastalıkta tedavi ve bakım hizmetlerini sağlama
Ailedeki Majör Sağlık Riskleri
Biyolojik Riskler: Kronik hastalıklar, engelli çocuğa sahip olma ve akraba evliliğidir.
Genetik Riskler: Aile genogramları önemlidir ve o ailede görülen hastalıkları ve risk altındaki grupları belirlemeliyiz. Diyabetli birine eğitim verirken aynı zamanda o ailede risk altındaki kişileri de eğitim kapsamına almalıyız.
Sosyal Riskler: Ekonomik koşullar, komşuluk ilişkileri, doğal afetler, yaşadığı yer ve işi ile ilgili stresörlerdir.
Ekonomik Riskler: Yoksulluk ve hastalıktır.
Yaşam Sitili İle İlgili Riskler: Hareketli veya hareketsiz yaşama sahip olma, beslenme alışkanlığı, uyku düzeni, çalışma koşulları, vb.
Yaşamsal Olaylarla İlgili Riskler: Evlilik olarak düşündüğümüzde sorumlulukları üstlenememe, aile planlamasını bilmeme vb.
Yenidoğan Dönemindeki Riskler: Bebeğin hastalıklı olması, bebeğin bakımında zorlanma, bebeğin beslenmesine yönelik riskler, istenilen, planlanan bir çocuk olmaması ve annenin adölesan olması olarak sayılabilir.
Okul Öncesi Dönemdeki Riskler:
- Tuvalet alışkanlığına yönelik sorunlar
- Çocuğun sosyalleşmesi ile ilgili sorunlar
- Çocuğun kişiliğinde oluşan bozukluklar
- Beklenmedik kazaların olması
- Çocuğun okul dönemine hazırlanmasında yanlışların olması
Adölesan Dönemindeki Riskler:
- Kimlik bocalaması
- Aile içi çatışmalar
- Meslek seçimleri
- Rol karmaşası
- Bir gruba ait olma
- Kötü alışkanlıkları kazanma
Yetişkin Dönemindeki Riskler: Aile kurma, ekonomik sorumluluk, işten atılma ve aile büyüklerinin bakımıdır.
Orta Yaş Dönemindeki Riskler: Çocukların aileden ayrılması, sağlık sorunlarının başlaması, emekli olma ve bu duruma uyum sorunları, menapoz ve andropozdur.
Yaşlılık Dönemi Riskleri:
- Fonksiyon kaybı
- Geçmişle hesaplaşma
- Dede, babaanne olmayı kabullenme
- Yalnızlık
- Eş kaybı
- Ölüm korkusu
Öğr. Gör.Berin Bayraklı