Stres nedir?
Stres, vücudumuzun iç veya dış ortamda kendisine tehdit olarak gördüğü stresörlere karşı verdiği tepkidir.
Günlük yaşantımızda birçok stresöre maruz kalıyoruz. İşe/okula geç kalmak, trafiğe takılmak, sınavların yaklaşması veya düşük not almak, aile içindeki anlaşmazlıklar, arkadaşlarımızla sorun yaşamak, iş yeri veya okul problemleri... Daha kendimizin bile fark etmediği tonlarcası mevcut. Her insanın yaşadığı stres farklı olduğu gibi buna verilen tepkilerimiz de farklılık göstermektedir. Stresle başa çıkabildiğimiz zamanlar olduğu kadar onu yenemediğimiz zamanlar da olacaktır. İşte o zamanlarda umutsuzluğa kapılarak kendimizi daha fazla strese sürüklemek yerine stresle yaşamayı öğrenmeliyiz. Unutmayalım ki mağlup olduğumuz her savaş bize kaybettiğimizi değil ne kadar güzel savaştığımızı gösterir. Yapacağımız şey kaybetmemizi sağlayan etkenleri ortadan kaldırmak olacak.
Stresin aşamaları
Günlük hayatımızdan bildiğimiz stresin bilinmeyen özellikleri vardır. Stres 3 aşamadan meydana gelmektedir. Bunlar alarm, direnme ve tükenme aşamalarıdır.
Alarm evresinde; vücut stresörle karşı karşıya gelir, savaş ya da kaç tepkisini uygular. Adrenalin salgılanması arttığı için kalp atım hızı ve solunum artması gibi fizyolojik tepkiler gerçekleşir. Bu evrede vücut bu stresöre uyum sağlarsa eğer her şey normale döner, sağlamazsa direnme evresi ortaya çıkar.
Direnme evresinde; vücut stresöre karşı koymak için elinden geleni yapar ve bu da stresli halimizdeki davranışlarımızı ortaya çıkarır.
Tükenme evresi; uzun süre direnme evresine maruz kalan vücut artık tükenmeye geçer ve yavaş yavaş hayal kırıklıklarımız kendini gösterir.
Bu durumda bize düşen görev vücudumuzu tükenmeye sürüklememek olacaktır. Strese hayatımızın bir yerinde yer vererek yaşamayı öğrenmemiz gerekmektedir. Stresöre uyum sağlamak hem ruhsal hem fizyolojik açıdan yıpranmamızı önleyecektir.
Stres belirtileri
Uykusuzluk, düzensiz uyku, uykuya dalmada güçlük gibi uyku problemleri
Yorgunluk, kaygı, huzursuzluk, gerginlik, anksiyete, asabilik gibi ruhsal problemler
Baş ağrısı, sırt ağrıları, kas ağrıları, hazımsızlık gibi fizyolojik problemler
Depresyon, çabuk ağlama, güvensizlik hissi gibi duygusal belirtiler
Karar vermede güçlük yaşanması gibi daha birçok belirtisi mevcuttur.
Stres yaşayan birey tüm belirtileri bir arada göstermeyeceği gibi aynı stresöre karşı her birey farklı belirtileri gösterebilir. Belirtiler bireyin önceki stres deneyimleri, baş etme stratejileri, o anki ruhsal durumu, stresörün tek olması veya beraberinde başka bir problemin eşlik etmesi gibi birçok faktör etkisiyle değişiklik gösterebilir.
Stres yönetimi ve stresle başetme stratejileri
Yaşam kalitemizi arttırmak için stres yönetimimizi başarıyla gerçekleştirmemiz gerekmektedir. Kimse hastaneye gittiğinde stresli bir hemşireden bakım almak istemez, stresli bir şoförün kullandığı aracın içinde olmak kimsenin dilediği bir eylem değildir. Bu yüzden kendi baş etme stratejimizi keşfederek yaşantımızı olumlu yönde yönetmeliyiz. Ruh sağlığımızın nasıl olduğu bizim elimizdedir ve biz hangi yönü gösterirsek oraya ilerler. Günlük yaşantımızda önümüze problem çıkması gayet normal, hiçbir yaşantı kusursuz değildir. Artık bu problemlerle nasıl baş ederiz bunlara bakalım.
Herhangi bir konuda sorun yaşadığımızda, bir stresörle karşı karşıya kaldığımızda öncelikle yapmamız gereken eğer mümkünse sorunun kaynağını değiştirmek olacaktır. Örneğin çevremizde bizi stres ve huzursuzluk içine sürükleyen insanlar var ise eğer aramızdaki mesafeyi uzatabilir, dediklerini önemsememeyi tercih edebilir ya da yaşantımızdan tamamen çıkartabiliriz. Başka bir örnek verecek olursak; trafikte çok strese girdiğimizi fark etmişsek eğer gün içinde trafiğin yoğun olduğu saatleri belirleyerek öncesi veya sonrasında yolculuk yapmayı tercih edebiliriz.
Solunum egzersizi, meditasyon gibi eylemler bizlere sakinleşerek, mutluluk seviyemizi arttırmada katkı sağlamaktadır. Stres sonucu yaşlanmanın önlenmesinde de etkisi olduğu kanıtlanmıştır.
Fiziksel egzersiz zihnimizi yoran düşüncelerden kurtulmamızı sağlamaktadır. Ayrıca uykuya daha kısa sürede dalmamıza yardımcı olur.
Masaj yaptırmak stresi ve stresin yol açtığı baş ağrısı, uykusuzluk, endişe gibi belirtileri azaltmada oldukça etkili bir yöntemdir.
Dua ve ibadet iç huzurun arttırılmasında olumlu sonuçlar göstermiş bir eylemdir.
Okul, iş ve ev yaşantımızda üstlendiğimiz sorumluluklarımız için planlama yaparak doğru zaman yönetimini ilke edinmek, görevlerimizin vaktinde gerçekleşmesini sağlar. Bu da bize başarabilmenin mutluluğuyla beraber kendimize güven duyma duygusunu aşılar.
Okulda, evde veya iş yerinde sürekli stres içindeysek neşeli bir ortam yaratmayı deneyebiliriz. Okulda, iş yerinde bizi mutlu eden arkadaşlarımızla vakit geçirebiliriz. Evde bizi yoran etkenlere mesafeli olup farklı uğraşlarla dikkati farklı yöne çekmeyi deneyebiliriz.
Sosyal destek almanın da oldukça büyük faydaları olacaktır. Çevredeki bilgi ve tecrübeler sorunumuzu ortadan kaldırmada bize yol gösterici olabilir. Kendimizi yalnız hissetmemiş oluruz. Ancak bunu yaparken olumsuz söylemlere kulak asmamayı bilmemiz gerekmektedir. Stresiniz yoğun ve sürekliyse profesyonel bir destek de alabilirsiniz.
Kendimize yeni hobiler edinebiliriz, hobilerimiz zihnimizi de bedenimizi de sakinleştirerek bize dinginlik kazandırır. ( Yeni bir dil öğrenmek, dizi/film izlemek, yeni oyunlar keşfetmek, kitap okumak, bir enstrüman çalmak vb.)
Sorunlarımızı yakınlarımızla paylaşarak kendimizi rahatlatabiliriz. Kimseyle paylaşamadığımız sıkıntılarımızı kendimize yük etmek yerine günlük gibi sadece bizim okuyabileceğimiz yerlere yazarak iç sıkıntımızı azaltabiliriz.
Tüm bunları ayrı ayrı denedim fakat başarı elde edemedim diyenler illaki olacaktır. Her insanın dikkatini farklı yöne çekmeyi aynı şartlarda sağlamamız mümkün değil. Kendi başarı hikâyenizi yazmak sizin elinizde, yeni yöntemler keşfedebilirsiniz. Farklı önerileriniz var ise eğer yorum yaparak katkı da sağlayabilirsiniz.
Okuduğunuz için teşekkür ederimm..
Gözde ÇALGICI
Bu içerik hazırlanırken scholar.google.com ve Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisinden yararlanılmıştır.
İlgili içerikler;
Anksiyete hemşirelik bakımı
Stres yüklenmesi hemşirelik bakımı
Stres nedir? Selye, Harold Wolf ve Steward Wolf'un stres kuramları