Pankreas kanserine dair ilgilendiğiniz içeriğin üzerine tıklayabilirsiniz.
Pankreas kanseri nedir?
Pankreas kanseri tipleri
Pankreas kanserinin nedenleri
Pankreas kanseri belirtileri
Pankreas kanseri tanısı nasıl konulur?
Pankreas kanseri evreleri
Pankreas kanseri tedavi yöntemleri
Pankreas kanseri whipple ameliyatı (pankreatikoduodenektomi)
Pankreas kanseri hemşirelik bakım planı
Pankreas kanseri nedir?
Pankreas karın boşluğunda yer alan 15 santimetre uzunluğunda çift fonksiyonlu (endokrin, ekzokrin) bir salgı bezidir. Pankreasın etrafında mide, ince bağırsak, dalak ve karaciğer ile sarılmıştır. Pankreasın ekzokrin ve endokrin adı altında iki temel görevi vardır. Pankreas görevlerini yerine getirebilmesi için iki ayrı hücre grubu bulunur.
- Ekzokrin salgı bezi: Sindirime yardımcı olan özsuyu salgılayarak, ince bağırsağa iletilmesini sağlar. Bu salgıyla besinlerde bulunan karbonhidrat, protein ve yağlar ayrıştırılarak enerji olarak depolanır.
- Endokrin salgı bezi: Glikojen ve insülin hormonları salgılayarak kandaki glikozu belli bir seviyede tutmaya çalışır.
Pankreas kanseri pankreasta bulunan hücrelerin kontrolsüz şekilde çoğalması sonucu meydana gelir. Pankreas kanseri genellikle pankreas kanallarının etrafını çevreleyen ekzokrin hücrelerin bulunduğu bölgede meydana gelir. Bu bölgede ilerleyen pankreas kanseri adenokarsinom olarak da adlandırılan ekzokrin tümörüdür.
Pankreas kanseri nadir olarak endokrin tümörü şeklinde de görülebilir ve bu tümör adacık hücrelerinden başlamaktadır.
Pankreas kanseri tipleri
1 - Rezektabl (Cerrahi müdahaleye uygun, ameliyat edilebilir)
Pankreas kanserlerinde tümör alınabilecek durumda ise, pankreas kanserini iyileştirmek için tek çözüm yöntemi olan cerrahi yönteme başvurulur. Cerrahi yöntemler ile var olan tümör alınsa da çoğu zaman pankreas kanseri tekrarlar. Pankreas ameliyatı sonrasında gemcitabine (gemzar) veya 5-FU ile birlikte uygulanan kemoterapi tedavisi kanserin tekrar etme sürecini 6 aya kadar geciktirebilir.
- Gemcitabine (Gemzar): Sitotoksik bir ilaçtır. Sitotoksik ilaçlar kanser hücreleri de dahil olmak üzere bütün bölünen hücreleri yok ederler. GEMZAR, mesane kanseri, akciğer kanseri, pankreas kanseri, meme kanseri ve over (yumurtalık) kanseri hastalarının tedavisinde etkin şekilde kullanılmaktadır.
- Fluouracil biosyn (5-FU): Antimetabolit olarak adlandırılan, tümör hücrelerinin bölünmesini önleyen bir ilaçtır. Meme ve bağırsak kanseri tedavisinde tek başına veya diğer kanser ilaçlan ile birlikte tercih edilebilir. Ayrıca mide kanseri, baş ve boyun kanserleri ve pankreas kanseri olan hastalarda etkili olduğu bilinmektedir.
2 - Bölgesel olarak ilerlemiş
Pankreas kanseri bölgesel olarak ileri düzeye çıkmışsa, tümör etrafındaki kan damarları ve dokulara yayılım göstersede diğer organlara sıçrama yapmamıştır. Cerrahi operasyona uygun olmayan bu tümörlerde daha çok tıkalı safra kanalları açılır. Farklı bir yöntem olarak kanserin tıkadığı bölgeye bypass yapılarak ince bağırsağa müdahale edilir.
3 - Metastatik (geniş alana yayılım gösteren)
Pankreas kanseri karın bölgesine, karaciğere, akciğere, kemiklere ve beyne sıçradığı durumlarda tek başına radyoterapi ve cerrahi müdahale yeterli olmaz. Yayılım gösteren pankreas kanseri için standart tedavi olarak kemoterapi uygulanır. Kemoterapi tedavisi kanseri küçülterek hastanın yaşam süresini uzatabilir.
4 - Nüks (tekrarlayan) pankreas Kanseri
Pankreas kanseri ameliyatı sonrası aynı bölgede veya yakınında tekrarlaması durumuna nüks denilmektedir. Kanser uzakta bir bölgede nüks edecekse ilk olarak karaciğerde meydana gelir. Ekzokrin pankreas kanseri nüks ettiğinde, metastatik kanserde uygulanan tedavi şekli uygulanır.
Nöroendokrin pankreas kanseri (pnet)
1 - Rezektabl (cerrahi müdahaleye uygun)
Hastaya ameliyat yapılabiliyorsa tümörün tipine, büyüklüğüne ve pankreasta bulunduğu bölgeye göre uygun görülen ameliyat tekniği tespit edilirek tümörlü bölge çıkarılır. Tümörün evresi ve tam yerinin tespiti için ameliyattan önce laparoskopi uygulanır.
2 - Anrezektabl (cerrahi müdahaleye uygun olmayan)
Nöroendokrin pankreas tümörleri yavaş büyüme gösterirler. Bu tümörlerde endokrin kanseri görüntülemesinde moleküler görüntüleme yöntemlerinden olan Galyum 68 DOTATOC yöntemi kullanılır ve tümör detaylı şekilde incelenir. Tümör tedavisinde iki yöntem aynı anda kullanılır. Tümörden salgılanan hormonun yol açtığı sorunları ekarte etmek için hastaya proton pompa inhibitör uygulanır. İşlem sonrasında tümörün küçülmesi için kemoterapi, akıllı ilaç uygulaması ve hedeflenmiş radyoizotopların uygulaması yapılır.
Proton pompa inhibitörü: Asit salgısı azaltıcı mide ilaçlarına verilen isimdir.
Pankreas kanserinin nedenleri
Pankreas kanserinin nedenleri günümüzde tam olarak bilinmekle beraber sigara ve genetik faktörler kanser oluşumlarında en önemli risk faktörü olarak kabul edilemektedir.
Pankreas kanserinin bilinen başlıca nedenleri;
- Pankreas kanserlerinin %30’luk kısmı sigara kaynaklı olarak meydana gelmektedir.
- Yaşın ilerlemiş olması pankreas kanseri için ciddi bir risk faktörüdür.
- Protein ağırlıklı beslenmek ve yeterince meyve sebze tüketmemek kanser riskini artırmaktadır.
- Vücut kitle indeksi (BMI) yüksek olan kişiler pankreas kanserine daha çok yakalanmaktadırlar.
- Petrol ve kimyasal maddelere aşırı maruz kalan kişilerde pankreas kanseri sık görülmektedir.
- Uzun süre tedavi edilmeyen kronik pankreas iltihapları pankreas kanserine yakalanma oranını artırmaktadır.
- Diyabet hastalarının pankreas kanserine yakalanma oranı sağlıklı kişilere göre iki kat daha fazladır.
Pankreas kanseri belirtileri
Pankreas kanseri ilk evrelerinde genellikle belirti vermeden ilerler. İlk belirti göstermeye başladığında ise tümör genellikle pankreasın dışınmıştır buda başarılı tedavi için geç kalınmıştır. Erken teşhis ve düzenli doktor kontrolü pankreas kanseri için çok önemlidir.
Pankreas kanserinin belirtileri genellikle;
- Bulantı
- İştahsızlık
- Kilo kaybı
- Yavaş ilerleyen sarılık
- Mide çıkışında tıkanıklık
- Ağrıdır.
Pankreasın baş kısmına yerleşmiş kanserde;
- Ağrısız sarılık
- Büyük abdestin camcı macunu gibi açık renkli olması
- Pankreas kanserinde görülen sırta vuran ağrı, genellikle hastalığın lokal yayılımının habercisidir. Bu belirti pankreas kanserinin gövde ve kuyruk yerleşiminde görülür. Hastalığın ilerlediğinin belirtisidir.
Hastalığın daha az görülen belirtileri “3 D” olarak kolaylıkla hatırlayabileceğimiz;
- Diyabet (şeker hastalığı)
- Diare (ishal)
- Depresyondur.
Pankreas kanserinde aşağıdaki belirtiler de gözlenebilir;
- Yemek sonrası ya da yatay pozisyona geçince artan karın ağrısı
- Gaz sancıları, şişkinlik
- Kusma ve iştah kaybı
- Koyu renkli ya da kanlı idrar
- Genel halsizlik
- Karaciğer ve safra kesesinde büyüme
- Kaşıntı
- Varis
Yukardaki belirtiler söz konusu olduğunda, hemen doktora başvurunuz!
Pankreas kanseri tanısı nasıl konulur?
Pankreas kanserinde tanı erken dönemde konulamayabilir. Çünkü pankreas kanserinde erken dönemde herhangi bir belirti ve bulguyla karşılaşılmaz. Pankreas kanserinde görülen belirtilerin bir çok hastalığın belirtisine benzemesi ve pankreasın mide, ince bağırsak, karaciğer gibi organların arkasında yer alması erken tanı konulamamasına sebep olmaktadır.
Pankreas kanseri tanısı çeşitli testler yardımı ile pankreas ve etrafındaki organların detaylı görüntülenmesi ile konulur. Kanser hücrelerinin pankreas içinde ve dışına ne derece yayıldığını belirleyen testlere evreleme (kanserin yayılım durumu) denir. Pankreas kanseri teşhisi koymak ve hangi evrede olduğunu tespit etmek için aynı anda bir kaç test uygulanır. Pankreas kanserinde doğru tedavi planlamak için erken teşhis ve kanseri evresi çok önemlidir.
Pankreas kanseri tanısı koymak için uygulanacak testler;
Hastanın sağlık geçmişi ve fiziksel muayenesi: Hastanın genel fiziki muayenesi yapılarak, daha önce geçirdiği hastalıklar sorgulanır. Pankreas kanseri risk faktörleri olan diyabet, pankreatit vb. hastalıkları varsa değerlendirilir.
- Kan tahlili: Kan testleri yapılarak bilirubin vb. bazı maddelerin vücuttaki miktarı ölçülür. Normal değerden yüksek veya düşük çıkan değerler, o maddeyi salgılayan organ veya dokularda oluşan hastalığın en önemli belirtisidir.
- Tümör belirteçleri: Kan veya dokuda bulunan kanserin tespiti için doku, idrar ve kan örneği alınarak birtakım ölçümler yapılır. Bu ölçümler sırasında yapılan CA 19. 9 ve CEA ismindeki iki tümör belirteci pankreas kanseri için yardımcı bilgi verir. Bu testler tanı koymaktan çok pankreas kanseri tanısı konmuş hastaların takibinde kullanılır. Sağlıklı kişilerde bu testler yapılmamaktadır.
- Manyetik rezonans görüntüleme (MRI): MRI, pankreas kanseri için en önemli görüntüleme yöntemidir. Özellikle pankreasın çevresindeki dokular ile olan ilişkisini ve karaciğerin iç bulgularını anlamak için önemli bir tanılama aracıdır.
- Bilgisayarlı tomografi (BT): BT, Kanser tanılarında en iyi görüntüleme yöntemlerinden biridir. Bilgisayarlı aksial tomografi olarakta adlandırılan Bilgisayarlı tomografi uygulamasında görüntülerin daha net olması için hastaya damar ya da oral yol ile kontrast madde verilebilir.
- Pozitron emisyon tomografisi (PET taraması): PET taraması genellikle kütü huylu kanserleri tespit etmek için kullanılır. Hastaya az miktarda radyonüklid madde ile işaretli glikoz enjekte edilir ve glikozun nerelerde biriktiği tespit edilir. Kanserli hücrelerde daha çok glikoz topladığından dolayı daha koyu renklidir.
- Karın ultrasonu: Karın ultrasonu ile karın içine yüksek enerjili ses dalgaları gönderilir. Gönderilen yüksek enerjili ses dalgaları dokulara çarparak eko yapar. Böylece karın içinde yer alan organlar görüntülenir.
- Endoskopik ultrason (EUS): Makattan veya ağızdan içeriye ucunda ışık ve görüntüleme merceği bulunan endoskopi cihazı ilerletilerek yapılan bir tanı yöntemidir. Yüksek frekanslı ses dalgalarının oluşturduğu ekolar cihaz tarafından algılanarak organların sonogram adı verilen detaylı görüntüsü oluşturulur.
- Endoskopik retrograd kolanjiopankretikografi (ERCP): Bu tanı yöntemi ile on iki parmak bağırsağından pankreatik kanal, ana safra yolu ve safra kanalları görüntülenebilir. Küçük tüp şeklindeki kateter, endoskop içerisinden pankreatik kanallara ilerletilir ve kontrast madde enjekte edilerek safra kanallarının detaylı görüntüsü elde edilir.
- Cilt altı transhepatik kolanjiyografi (PTC): Röntgen kullanarak safra kanalları ve karaciğerin görüntülenmesine PTC denir. Bu uygulamaya, sadece ERCP yapılamadığı durumlarda uygulanır.
- Laparoskopi: Karın ve iç organlara içerden gözlemlenerek, hastalık belirtilerinin kontrol edildiği cerrahi bir yöntemdir. Laparoskop olarak adlandırılan ucunda ışığı bulunan ince tüp karın duvarına açılan küçük bir kesiden içeriye sokulur. Biyopsi için doku örneği alınması gerektiği durumlarda başka kesiler açılarak laparoskopa yardımcı başka aletler içeri sokularak doku alınır.
- Biyopsi: Doku içerisindeki kanser bulgularının detaylı bir şekilde araştırılması için hücre veya doku örneğinin alınması işlemine biyopsi denir. Pankreas kanseri için birkaç farklı biyopsi yöntemi vardır. Bu yöntemler;
- Röntgen veya ultrason sırasında ince bir iğne ile pankreastan hücre örneği alınabilir.
- Laparoskopi sırasında hücre örneği biyopsi alınabilir.
Pankreas kanseri evreleri
Kanser hücrelerinin vücudun içerisine yayılma şekilleri;
- Doku
- Lenf sistemi
- Kan yolu aracılığı ile yayılır.
Kanser hücreleri ana tümörden ayrılarak kan damarları ya da lenf kanalları yolu ile vücudun diğer bölgelerine ve farklı tümörler meydana getirebilir. Bu şekildeki tümörün yayılmasına metastaz denir. İkincil ya da metastazik tümörler ana tümör ile aynı karakteristik özelliklere sahiptirler. Pankreas kanserinin hangi evrede olduğunu görüntüleme testleri kullanarak teşhis etmek zordur. Bundan dolayı cerrahi müdahale öncesinde kanserli tümörün tümünün alınıp alınmayacağının kararını vermek çok önemlidir.
Pankreas kanseri evreleri;
0: Bu evrede yayılma yoktur. Pankreas kanseri sadece tek katman hücrelerle sınırlıdır. Pankreas kanseri, görüntüleme testlerinde ve çıplak gözle tespit edilebilir.
Evre I: Kanser bölgesel olarak büyüme göstermiştir. Pankreas kanseri, pankreasla sınırlıdır ancak, 2 (evre 1A) veya 2 cm’den fazla (evre 1B) büyümüştür.
Evre II: Pankreas kanseri, pankreas dışında büyür veya lenf bezlerinin yakınına kadar gelir.
Evre III: Pankreas kanseri daha geniş bir alana yayılma gösterir. Tümör, yakınındaki ana damarlara veya sinirlere yayılır ancak metastaz gözlenmez.
Evre IV: Pankreas kanseri, karaciğer gibi uzak organlara yayılım gösterir.
Pankreas kanseri tedavi yöntemleri
Pankreas kanseri tedavisi 3 ayrı yöntemden oluşmaktadır;
- Ameliyat
- Kemoterapi
- Radyoterapidir
Pankreas kanseri tedavisinin üç farklı yönetemden oluşması farklı uzman hekimlerin müdahalesini ve kontrolünü gerektirirç. Pankreas kanseri tedavisi; gastroenteroloji, cerrahi, tıbbi onkoloji, radyasyon onkolojisi ve birçok diğer alanda uzmanlaşmış doktorların tümüyle işbirliği sonucu uygulanır.
Pankreas kanserli hastaların büyük bir kısmında uzak organlara erken kanser yayılımı veya yaygın lokal tutulum görüldüğü için tedavi edici cerrahi mümkün değildir.
Pankreas kanserine yakalan hastalara, sarılık gibi tıkayıcı semptomları ve ağrıyı giderici, yaşam süresini uzatmayan ancak daha rahat bir dönem geçirtmeyi amaçlayan cerrahi girişimler uygulanır. Hastaların genel durumuna ve beraberinde gelen diğer hastalıklara bağlı olarak, pankreas kanserinin vücutta diğer organlara yayılım gösterdiği hastalarda ortalama yaşam süresi 3 ile 6 aydır. Hastalığın lokal olarak yayılım gösterdiği durumlarda ise hastaların yaşam süresi 6 ile 10 ay arasındadır.
Pankreas kanseri ameliyatları, cerrahinin en zor ve en sorunlu ameliyatlarındandır. Ameliyat sonrası dönemde çıkabilecek komplikasyonlarla yeterli düzeyde ilgilenebilecek üst düzet bir hastane gereklidir.
Pankreas kanseri whipple ameliyatı
(pankreatikoduodenektomi)
Whipple ameliyatı, pankreas başı, safra yolları ve 12 parmak bağırsağı tümörlerinde hayat kurtaran bir ameliyattır. Whipple ameliyatı birbirine yakın ve bağlı olan 3 organda meydana gelen tümörlerde o bölgeyi komple temizlemek için en uygun olan ameliyattır. Whipple ameliyatı sırasında mide kapağı olarakta adlandırılan adale sistemini korumak amacıyla “Pilor Koruyucu Whipple” operasyonu uygulanır. Bu cerrahi nüdahale sonrasında sindirim sitemi şikayetleri yaşanmaz. Whipple ameliyatı ile;
- Pankreas başı
- Midenin yarıya yakını,
- 12 parmak bağırsağının tamamı
- Safra yollarının pankreasa komşu olan bölümleri komple çıkartılır. Operasyonun en önemli tarafı bu organların birbiriyle koordinasyonun yeniden doğru bir şekilde sağlanmasıdır. Whipple ameliyatı mutlaka alanında kendisini ispat etmiş uzman doktorlar tarafından gerçekleştirilmelidir.
Radyoterapi
Pankreas kanseri tedavisinde en çok kullanılan radyoterapi tipi rxternal-beam radyoterapidir. Kemoterapi ile radyasyon tedavisinin birlikte daha etkili olacağı için birlikte uygulanır. Kemoterapi ve radyoterapinin aynı anda uygulanması pankreas tümörlerimim küçülterek ve yok olmasını sağlayabilir.
Kemoterapi
Pankreas kanseri hücrelerinin büyümesini ve bölünmesini durdurmak amacıyla kemoterapi yani ilaç tedavisi yapılmaktadır.
Hedefe yönelik tedaviler
Pankreas kanserinde hedefe yönelik tedavi; kanserin belirli genleri, proteinler ya da kanserin büyüme ve hayatta kalmasına katkıda bulunan doku ortamını hedefleyen tedavi şeklidir.
Pankreas kanseri hemşirelik bakım planı
Pankreas kanseri hemşirelik tanıları
(Hemşirelik girişimlerine ulaşmak için aşağıdaki tanılara tıklayabilirsiniz.)
- Travma riski
- Diyare
- Kanama riski
- Akut ağrı
- Kan glikozunda değişkenlik (istikrarsızlık) riski
Pankreas kanseri hemşirelik bakımı
- Hastaya uygulanacak işlemler hakkında bilgi verilir, izin istenir.
- Pankreas kanseri ameliyatı öncesinde ve sonrasında yaşanabilecek durumlar hakkında bilgi verilir.
- Hastanın vital bulguları (Ateş, nabız, tansiyon, saturasyon) sık sık takip edilir.
- Saatlik idrar çıkışı takip edilerek kayıt altına alınır. (Saatlik idrar çıkışı 30 ml altına düşmemelidir.)
- Hastanın K vitamini üretiminde bozuluk olabileceği için hasta kanama yönünden takip edilir. (K vitamini eksikliğinde kanama pıhtılaşması gecikir.)
- Hastanın kanaması çok fazla ise hastaya kan transfüzyonu uygulanabilir.
- Hastanın oral beslenmesi durdurulur. Bu nedenle hastaya nazogastrik sonda takılır ve nazogastrik sonda bakımı öğretilir.
- Hastanın ağrı durumu sorgulanarak skorlanır.
- Hastanın ağrısı varsa uygun pozisyon verilir. Sırt üstü pozisyonun hastanın ağrılarını azalttığı gözlemlenmiştir.
- Hastanın pozisyon ile ağrısı geçmiyor ise diğer non farmakolojik yöntemler denenir. Non farmakolojik yöntemlerde faydalı olmuyor ise hekim istemine göre analjezik uygulanabilir.
- Hastada dren tüpleri varsa içerik yönünden sıkla gözlemlenir. (safra veya kan var mı?)
- Hastanın kan şekeri ölçümü düzenli olarak yapılır.
- Hasta bakımı yapılırken asepsi ilkelerine dikkat edilmelidir.
- Hastanın enfeksiyon durumu var ise hekim istemine göre antibiyotik tedavisi uygulanır.