Nabız, kalbin sol ventrikülünün sistolü ile aorta atılan kanın damar duvarına yaptığı basıncın deri üzerinde palpasyonla hissedilmesidir. Nabız, kalp hızının ve ritminin göstergesidir. Nabız hızı, 1 dakikadaki kalp vuruş sayısıdır.
Stroke volüm: Kalbin her sistolü ile sol ventriküldeki kan aorta atılır. Her atımda atılan kan miktarı ortalama olarak 60-70 ml kadardır; buna stroke volüm denir.
Kardiyak output: Kalbin bir dakikada damarlara attığı kan miktarına, kardiyak output denir. Stroke volümün bir dakikadaki toplamıdır.
Nabız çeşitleri
Nabız değerlendirilirken;
- Nabız hızına
- Ritmine
- Hacmine bakılır.
Nabız hızı: Kalbin bir dakikadaki atım sayısıdır. Yetişkinlerde istirahat hâlinde normal nabız hızı dakikada 60-100 atımdır. Bebek ve çocukların nabız sayısı daha hızlı iken yaş ilerledikçe nabız sayısı azalır. Nabız değerlendirilirken kişinin yaşına göre nabız sayıları bilinmelidir.
Taşikardi: Nabız sayısının yetişkinler için dakikada 100’ün üzerinde olmasına, taşikardi denir.
Bradikardi: Nabız sayısının yetişkinler için dakikada 60’ın altında olmasına, bradikardi denir.
Nabız ritmi: Kalp atımları normalde birbirinin ardı sıra ve düzenli aralıklarla oluşur. Hissedilen kalp atımları arasındaki süre düzenli ve birbirine eşittir. Buna, regüler (düzenli) nabız denir. Atımlar arası sürenin kısa ya da uzun olması veya bazı atımların hissedilmemesi durumuna, aritmi (ritim bozukluğu) denir.
Nabız hacmi (dolgunluğu): Sol ventrikülün her sistolünde perifere gönderilen kan miktarı, nabzın dolgunluğunu belirler. Nabzın dolgunluk derecesi sol ventrikülün sistol gücünü ifade eder. Normalde nabız dolgundur ve kolay palpe edilir. Bazı durumlarda nabzın dolgunluğu değişir. Kan volümü arttığında, kanın arter duvarına yaptığı basınç artar; dolayısıyla nabız daha dolgun hissedilir. Bu duruma, dolgun nabız denir. Örneğin; ateşli hastalıklarda kan hacmi artar.
Bazı durumlarda nabız çok hızlanır ve zor palpe edilir. Parmakların hafif basıncı ile hissedilemez, bu nabız türüne, filiform (ipliksi) nabız denir. Bu durumda, genellikle nabız sayısı 130’un üzerine çıkar. Örnek; şok, kalp yetmezliği, kanama ya da aşırı sıvı kaybı durumunda, filiform nabız görülür.
Nabız hızını etkileyen faktörler
1 - Egzersiz: Fiziksel aktivitelerin artması ile kalp atım hızı artar.
2 - Hipertermi: Yüksek ateş metabolik hızı artırarak nabız hızını artırır.
3 - Hipotermi: Düşük ateş nabız hızını azaltır.
4 - Akut ağrı ve anksiyete: Akut ağrı ve anksiyete sempatik uyarı oluşturur ve nabız hızını artırır.
5 - Kronik ve uzun süren ağrı: Uzun süren ve kronik ağrı, parasempatik uyarı oluşturur ve nabız hızını yavaşlatır.
6 - İlaçlar: Bazı ilaçlar, nabız hızını etkiler. Örneğin; dijital ve beta-blokerler kalp atım hızını azaltırken atropin hızlandırır.
7 - Yaş: Nabız hızı, yenidoğan döneminden puberte ve erişkin dönemine doğru azalır. Yenidoğanlarda nabız sayısı, dakikada 120-160 atım iken yetişkinlerde 60-100 atımdır.
8 - Metabolizma: Hipertiroidizm nabız hızını artırırken, hipotiroidizm nabız hızını azaltabilir.
9 - Kanama: Kan kaybı, sempatik uyarım nedeniyle nabız hızını artırır.
10 - Postür değişikliği: Ayakta durma ya da oturma, nabız hızını artırırken uzun süre yatma nabız hızını azaltır.
KAYNAK: Hemsire.Com