İlk yardım; olası bir kaza veya hayatı tehlikeye düşüren bir durumda, sağlık personellerinin yardımı sağlanıncaya kadar, hayatın kurtarılması ya da durumun kötüye gitmesini önlemek amacı ile olay yerinde, tıbbi araç gereç aramadan, var olan araç gereçler kullanılarak hayat kurtaran ilaçsız uygulamalar bütünüdür.
İLK YARDIM ve ACİL SAĞLIK HİZMETLERİNDE TEMEL KAVRAMLAR
Yaşamın tehlikeye girdiği anda doğru ve etkili ilk ve acil yardım hizmetleri son derece önemlidir. Bu nedenle toplumdaki her bireye ilk yardım bilgi ve becerilerinin öğretilmesini amaçlayan İlk Yardım Yönetmeliği, Sağlık Bakanlığı tarafından hazırlanarak, 22 Mayıs 2002 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
İlk yardım gerektiren yaralanmaların başında trafik kazaları gelmektedir. Trafik kazasını endüstri ve iş kazaları, ev kazaları, tarım ilaçlarıyla zehirlenmeler ve spor kazaları takip etmektedir.
İLK YARDIM HİZMETLERİ
İlk yardımın tanımı
Herhangi bir kaza ya da yaşamı tehlikeye düşüren bir durumda sağlık görevlilerinin tıbbi yardımı sağlanıncaya kadar hayatın kurtarılması ya da durumun daha kötüye gitmesini önleyebilmek amacıyla olay yerinde, tıbbi araç gereç aranmaksızın mevcut araç ve gereçlerle yapılan ilaçsız uygulamalardır. Eldeki araç ve gereçlerle ile sağlık ekibi gelinceye kadar ilaçsız uygulamalar yapan, ilk yardım uygulama bilgi ve becerisine sahip kişiye ilk yardımcı denir.
İlk yardımın önemi
Kaza ölümlerinin % 10’u ilk beş dakikada solunum durmasına bağlı, % 50’si ise ilk yarım saat içinde büyük kanamalara bağlı olmaktadır. Bu nedenle olay yerindeki ilk yarım saat çok önemlidir. Bu ilk yarım saate altın saat denilmektedir.
Basit ama etkili bir ilk yardım ile ölümlerin yaklaşık yarısını önleme şansı vardır. Aynı zamanda acil sağlık hizmetleri ve tedavinin planlanmasını kolaylaştırır.
İlk yardımın amacı
İlk yardımın öncelikli amaçları, yaşamsal tehlikeyi ortadan kaldırmak, yaşamsal fonksiyonların sürdürülmesini sağlamak ve hasta/yaralının durumunun kötüleşmesini önlemektir.
İlk yardımda ilk kural: Zarar verme!
İlk yardımın temel uygulamaları
İIk yardım uygulamaları belirli aşamalar izlenerek öncelikler dikkate alınarak gerçekleştirilmelidir. Bu nedenle, ilk yardımda altın saat içerisinde Altı T’ye ve CAB’ye göre ilk yardımın temel uygulamalarını gerçekleştirmek son derece önemlidir.
İlk yardım uygulamaları telefon, tedbir, tanı, triyaj, tedavi ve taşımadır.
Triaj nedir? Triaj sisteminin önemi
Circulation, dolaşımın sağlanması; airway, solunum yolunun açılması; breathing, solunumun sağlanmasıdır. Hasta/yaralının bilinci kontrol edilmeli, bilinç kapalı ise uluslararası standartlarda CAB harfleri ile belirtilen ilk yardım uygulamaları için hasta hızla değerlendirilmelidir.
İlk yardımcının temel görevleri
Korumak, bildirmek ve kurtarmaktır.
İlk yardım çantası
İlk yardım çantasında bulunması gereken malzemeler;
- Suni solunum maskesi, büyük sargı bezi (10 cm x 3-5 cm)
- Steril hidrofil gaz bezi (10x10 cm 50 lik)
- Üçgen sargı bezi, hidrofil pamuk (70 gr)
- Flaster
- Çengelli iğne
- Makas
- Elastik bandaj (6-8 cm enli)
- Yara bandı
- Tıbbi eldiven
- Açık renk plastik örtü
- Yara bandı
- Tıbbi eldiven
- Açık renk plastik örtü
- Not defteri ve kurşun kalem
- İlk yardım el kitabı
- El feneri
- Düdük
- Cımbız
- Derece
ACİL SAĞLIK HİZMETLERİ
Acil sağlık hizmetlerinin tanımı
Acil sağlık hizmeti, acil durumun oluştuğu yerde başlayan ve gerektiğinde rehabilitasyon aşamasına kadar devam eden birbirine bağlı çeşitli hizmetlerden oluşan acil yardım ve acil tedavi hizmetleridir. Acil yardım, acil sağlık hizmetleri konusunda özel eğitim görmüş ekipler tarafından, tıbbi araç ve gereç desteği ile olay yerinde ve hastaneye nakil sırasında verilen hizmetlerin bütününü; acil tedavi ise hastaneler ile diğer sağlık kurum ve kuruluşlarında acil tıbbi tedaviye ihtiyacı olanlara sunulan hizmetlerin bütününü tanımlar.
Acil sağlık hizmetlerinin önemi
Acil hastalık ve yaralanma, trafik kazası gibi insan yaşamını doğrudan tehdit eden bir çok olayda, acil tıbbi yardımın yerinde ve en kısa sürede başlatılması, hasta ya da yaralının uygun ekipman ve personel yardımıyla tedavi kurumlarına taşınması, tedavi kurumlarında bekletilmeden gereken müdahalenin yapılması, hayat kurtarma zincirinin vazgeçilmez halkalarıdır.
Acil sağlık hizmetlerinin amacı
Tıbbi anlamda acil, bireyin fiziksel ya da duygusal yönden tehlike içinde bulunduğuna inanılarak hasta ve ailesine gereksinim duyduğu tıbbi bakımın anında verilmesidir. İşlevleri ve bütünlüğü, yaşamı tehlikeye sokacak şekilde bozan etkilere karşı, vücudun geliştirdiği yanıtların yetersiz kaldığı durumlar acil tıbbi bakım girişimleri gerektiren durumlardır.
ACİL SAĞLIK HİZMETLERİ EKİBİ ve GÖREVLERİ
Acil sağlık hizmetlerinde çalışanlar kısa sürede hasta/yaralıyı değerlendirip tedaviye başlamalıdırlar. Acil ekibinin el becerisi daha gelişmiş, psikolojik yapısı daha dayanıklı, sabırlı ve motivasyonu yüksek olmalıdır. Ayrıca acil çalışanları empati yapabilmelidirler.
Acil ekibinin tüm üyeleri iş ortakları gibi çalışarak ölüm oranını düşürmek amacı ile hastaya optimum bakım verirler. Acil bölüm ekibi; genelde hastane öncesi müdahale ekibi, hemşireler, hekimler, sosyal hizmet uzmanları, aile danışmanları, solunum terapistleri ve diğer çalışanlardır.
Hastane öncesi girişim ekibinin en etkin üyesi Acil Tıbbi Teknisyen’dir (ATT).
Acil tıbbi teknisyen:
Acil bakım öncesi dönemdeki öncelikleri belirleme görevi ATT’ye aittir. Acil bakım bölümlerinde ve hastane dışında acil sağlık hizmeti verilirken ATT’lerden yararlanılır. ATT ani hastaliklarda ve kazalara bağlı yaralanmalarda, ilk yardımda, hastanın doğru taşınması sırasında acıları dindirmeye, ölüm oranını azaltmaya yönelik işlevlerde bulunur. Bu durumda hastanın/yaralının sağlığı, yaşamı ve güvenliği ATT’nin sorumluluğu altındadır.
Bir sağlık profesyoneli olarak ATT hemen her gün bir felaketle karşılaşır. Hastalık ya da yaralanmanın etkilerini en aza indirmeye çalışma hakkında ani karar verir.
ATT, durum ne kadar ciddi olursa olsun, yetkili biri olay yerinde veya hastanede sorumluluğu alana kadar, yapılabilecek olan en iyi acil hizmeti sunmakla yükümlüdür.
ACİL SERVİS
Acil servisler hastaların kolay ulaşabilmeleri için ana yola yakın bir yerde kurulmalı, yağmur ve güneş gibi hava koşullarından olumsuz etkilenmemeleri için giriş kapısının üstü yola çıkıntı yapacak biçimde kapatılmış olmalıdır.
Acil servis hastanede laboratuvarlara, yoğun bakıma, ameliyathanelere röntgen (eğer acil servis içinde kurulu değil ise), morg gibi bölümlere yakın olmalı ve bu ünitelerle doğrudan bağlantısı olan sedye asansörü bulunmalıdır.
Acil servis hemşiresi görevleri
Acil servise kabul edilen hastaların triyaj masasında ve hemşire deskinde yakından ve sıkça gözlenebilmesi için kullanılan masa ve sandalye gibi malzemelerin boyu 100 cm’ yi geçmemelidir. Muayene birimleri birbirinden perde ile ayrılmalıdır. Acil serviste resüsitasyon odası ve psikiyatri odası gibi özel odalar dışında kapalı odalar bulunmamalıdır.
Genel olarak acil servis üç farklı yaklaşımla; koridor biçiminde arena biçiminde ve modüler biçimde tasarlanmaktadır.
AMBULANSLAR
Kara ambulansları acil yardım, hasta nakil ve özel donanımlı ambulanslar olmak üzere üçe ayrılır. Ambulanslarda bulunması gereken malzemeler de ambulansların özelliğine göre farklılık gösterir.
İlk yardım ve acil sağlık hizmetleri arasındaki fark;
İlk yardım, tıbbi olmayan araç-gereçlerle olay yerinde, sağlık ekibi ulaşıncaya dek ilk yardım konusunda eğitim almış kişiler tarafından; acil sağlık hizmeti/ acil yardım/acil tedavi, ise tıbbi araç-gereçlerle ve tıbbi yöntemlerle olay yerinde uygulanabileceği gibi ambulansta ve ilgili sağlık kurumunda, acil yardım ve sağlık hizmetleri alanında eğitim almış sağlık çalışanları tarafından uygulanan yaşam kurtarıcı girişimlerdir. İlk yardım, acil sağlık hizmetinin başladığı anda sona erer.
KAYNAK: hemsiresite.blogspot.com