Türkiye’de evde bakım hemşireliği, yaşlı nüfusun gün geçtikçe çoğalması, kronik hastalıklın arması ve özürlü birey sayısının %15 civarına ulaşması, aile üyelerinin yaşlı bakımı ile ilgilenmek istememeleri, Türkiye’nin sosyal devlet politikalarının güçlenmesi, evde bakım teknolojisinin ilerlemesi, hastanelerden erken taburculuğun talep edilmesi ve insanların evinde tedavi olma isteği nedeniyle büyükmektedir.
Ayrıca taburculuk hizmetlerinin hasta ve yakınlarını evde bakım için uygun ortam oluşturmaması gibi nedenlerle, sağlık sistemimiz içine entegre edilmiş kamu destekli evde bakım ve hemşirelik sistemine ihtiyaç vardır.
1961 yılında yayımlanan Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleşmesine(SHS) Dair Kanun (224 sayılı) doğrultusunda oluşturulan 154 sayılı yönerge, kronik hastalıklı bireylerin evde izlem ve bakım görevini “halk sağlığı hemşirelerine” verilmiştir. Fakat altyapı eksikliği, ülkemizdeki uygulamanın hayat bulmasını 2000’li yıllara kadar geciktirmiştir.
1980 li yıllarla birlikte, toplumun imkan sahibi kesimlerinin talebi ile “evde yaşlı ve hasta bakım” kuruluşları açılmaya başlanmıştır.
2000”li yıllarda bunların sayısıda artış olmuştur. 10 Mart 2005 yılında çıkarılan “Evde Bakım Hizmetlerinin Sunumu Hakkında Yönetmelik” ile özel evde bakım şirketlerinde hemşire ve destek personelin yanı sıra 3 hekim çalıştırma zorunluluğu getirilmiştir.
Aynı yönetmelik, imkanları müsait ve uygun olan kamu hastanelerinin bünyesinde evde bakım birimleri açılmasını teşvik etmiş, birkaç hastane bünyesinde evde bakım birimi kurulmuştur. Bu birimlerde de genellikle hekim, hemşire ve destek personel görev yapmaktadır ve sınırlı sayıda hastanın evde ventilatör desteği, solunum fizyoterapisi, yara takibi, kan basıncı-tansiyon vb. izleme, parenteral ilaç-sıvı uygulamaları gibi hizmetlerin sağlanması başarılmıştır.
Evde Bakım Hizmetleri Neleri Kapsar
Ülkemizde evde bakım hizmeti genellikle terminal dönem(4. evre) kanser hastaları, serebrovasküler geçmişi olan hastalar, paralizili hastalar, kalp hastaları, KOAH hastaları, ciddi operasyon geçirenler, kaza sonucu ciddi yaralanması olanlar, yenidoğan bebek ve anneleri, tek olan yaşlılar ve Alzheimer’li hastalardan oluşmaktadır.
Hemşirelerin çalışma zamanları ailenin ödeme gücüne ve hastanın gereksinimine göre 30 dakika ile 24 saat arasında değişiklik göstermektedir.
Sık gerçekleştirilen bakım uygulamaları; yara bakımı, solunum terapileri, oksijen uygulaması, ventilatör desteği ve izlemi, parenteral ilaç, sıvı, TPN uygulamaları, tüple besleme, fiziksel egzersizler, sağlık eğitimi, banyo, masaj, mobilizasyon gibi destek hizmet uygulamalarıdır.
Ülkemizde Evde Bakım Hemşireliği Eğitimi Evde bakım hemşireliği, lisans eğitimi programlarının Halk Sağlığı Hemşireliği dersinde bir ünite olarak okutulmaktadır.
Uygulamalu eğitim imkan dahilinde staj şeklinde yapılmaktadır. Evde bakım hizmet ve hemşireliği alanında maalesef master programı ülkemizde uygulanmamaktadır.
Bazı hemşirelik yüksekokulları ve Evde Bakım Derneği, evde bakım hemşireliği sertifika programı düzenlemektedir. Bu programların konu içerikleri ve saatleri değişiklik göstermektedir. Evde Bakım Derneği (www.evdebakim.org.tr), evde bakım hemşirelerinden dönütler alarak, yaşlı/hasta/özürlü bireylerin evde bakım gereksinimlerine ışık tutan araştırma verilerinden yola çıkarak ilk defa 2006 yılında Evde Bakım Hemşiresi Sertifika Programı geliştirmiştir. Program 72 saatlik kuramsal bilgi ve teknik laboratuar uygulamaları ile 24 saatlik klinik (evde) uygulamayı içermektedir. Programa, en az 1 yıllık mesleki deneyime sahip hemşire ve sağlık memurları kabul edilmektedir. Detaylı ve güncel bilgi derneğin kendi sitesinden alınabilir.
Türkiye’de Evde Bakım Hemşireliği Sertifika Programın Amaçları;
- – Olumlu ve verimli iletişim kurabilmesi
- – Kapsamlı ve doğru sağlık değerlendirmesi yapabilmesi
- – Bütüncü bakış açısı ile kritik anlarda hedefe uygun düşünebilmesi
- – Kapsamlı veri toplayıp, problemleri anlaması, bakımı planlaması, uygulaması, değerlendirmesi
- – Teknik beceri gerektiren uygulamalarını gerçekleştirebilmesi
- – Evde teknik ekipmanı kullanabilmesi
- – Başetmeyi destekleyebilmesi
- – Sağlık eğitimi yapabilmesi
- – Kapsamlı kayıt tutabilmesi için hazırlanmıştır.
Evde bakım hemşirelerinin ve görevlilerinin, yasal olarak yükümlü oldukları görevleri yerine getirmeleri için yetiştirilmeleri gerekir. Ancak, Evde Bakım Hizmetlerinin Sunumu Hakkındaki Yönetmelik hemşirelerin görevlerini ve hareket alanlarını son derece sınırlamakta ve bu görevlerden bir bölümünü hekime/mesul müdüre vermektedir.
Fakat, kurum hizmetlerinde olduğu gibi evde bakım hizmetlerinde de hemşirelik bakımı en büyük iş yüküne sahip durumdadır. çok büyük. Eğitimlerin ve yasal mevzuatların bu çerçevede olması çok önemlidir.