Evde Bakım Hemşireliğinin Gelişimi
Türkiye’de evde bakım hemşireliğinin temelleri, 1961 yılında yayımlanan Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleşmesine (SHS) Dair Kanun’a dayanmaktadır. Bu kanun, halk sağlığı hemşirelerinin kronik hastalıklı bireylerin evde izlenmesi ve bakımı görevini üstlenmesini öngörmüştür. Ancak, ülkenin altyapı eksiklikleri nedeniyle, evde bakım hizmetlerinin tam anlamıyla uygulanması 2000’li yıllara kadar mümkün olmamıştır. 1980’li yıllarda, toplumun imkan sahibi kesimlerinin talepleri doğrultusunda, evde yaşlı ve hasta bakımı kuruluşlarının sayısı artmaya başlamış ve 2000’li yıllara gelindiğinde bu sayı önemli bir artış göstermiştir.
2005 yılında çıkarılan “Evde Bakım Hizmetlerinin Sunumu Hakkında Yönetmelik” ile özel evde bakım şirketlerine hemşire ve destek personelinin yanı sıra, 3 hekim çalıştırma zorunluluğu getirilmiştir. Bu düzenleme, kamu hastanelerinin evde bakım birimleri kurmasını teşvik etmiş, belirli hastanelerde evde bakım birimleri açılmıştır. Bu birimlerde, hekim, hemşire ve destek personelinden oluşan ekipler, hastalara çeşitli hizmetler sunmaktadır.
Evde Bakım Hizmetlerinin Kapsamı
Evde bakım hizmetleri, terminal dönemdeki kanser hastalarından, serebrovasküler hastalığı olan bireylere, paralizili hastalardan kalp hastalarına kadar geniş bir hasta yelpazesi için sağlanmaktadır. Ayrıca, KOAH hastaları, ciddi operasyon geçirenler, kaza sonucu yaralananlar, yenidoğan bebekler, Alzheimer hastaları ve yaşlı bireyler de evde bakım hizmetlerinden yararlanmaktadır.
Evde bakım hizmetleri arasında, yara bakımı, solunum terapileri, oksijen uygulaması, ventilatör desteği ve izlemi, parenteral ilaç uygulamaları, tüple besleme, fiziksel egzersizler, banyo ve masaj gibi pek çok uygulama bulunmaktadır. Hemşirelerin çalışma süreleri, ailenin ödeme gücüne ve hastanın ihtiyaçlarına göre 30 dakika ile 24 saat arasında değişiklik göstermektedir.
Evde Bakım Hemşireliği Eğitimi
Türkiye’de evde bakım hemşireliği eğitimi, lisans düzeyinde genellikle Halk Sağlığı Hemşireliği derslerinde bir ünite olarak verilmektedir. Uygulamalı eğitimler ise staj şeklinde gerçekleştirilmektedir. Ancak, evde bakım hemşireliği alanında ülkemizde henüz bir master programı bulunmamaktadır. Bunun yerine, çeşitli hemşirelik yüksekokulları ve Evde Bakım Derneği tarafından evde bakım hemşireliği sertifika programları düzenlenmektedir. Evde Bakım Derneği, 2006 yılında Evde Bakım Hemşiresi Sertifika Programı’nı geliştirerek, hemşirelerin evde bakım konusundaki bilgi ve becerilerini artırmayı amaçlamıştır. Bu program 72 saatlik kuramsal eğitim ve 24 saatlik klinik uygulama ile verilmektedir.
Evde Bakım Hemşireliği Sertifika Programının Amaçları
Evde bakım hemşireliği sertifika programlarının amacı, hemşirelerin şu becerilere sahip olmalarını sağlamaktır:
- Olumlu ve verimli iletişim kurabilme
- Kapsamlı ve doğru sağlık değerlendirmesi yapabilme
- Bütüncül bakış açısı ile kritik anlarda uygun kararlar alabilme
- Verileri toplayarak, bakım planlaması, uygulama ve değerlendirme yapabilme
- Teknik beceriler gerektiren uygulamaları gerçekleştirebilme
- Evde kullanılan teknik ekipmanları etkin bir şekilde kullanabilme
- Sağlık eğitimi verebilme
- Kapsamlı kayıt tutabilme
Yasal ve Eğitimsel Zorluklar
Evde bakım hemşireliği, ülkemizde oldukça önemli bir alandır; ancak, bu alandaki en büyük zorluklardan biri yasal düzenlemelerdir. Evde bakım hizmetlerinin sunumu hakkındaki yönetmelik, hemşirelerin görevlerini ve hareket alanlarını belirlerken, bazı görevlerin hekim ya da mesul müdüre verilmesini öngörmektedir. Bu durum, hemşirelerin profesyonel anlamda daha fazla sorumluluk üstlenmeleri gerektiği gerçeğiyle çelişmektedir. Ayrıca, evde bakım hemşirelerinin eğitiminde karşılaşılan eksiklikler de önemli bir sorun teşkil etmektedir. Özellikle, evde bakım hemşireliği üzerine bir yüksek lisans programının olmaması, bu alandaki uzmanlık eksikliğini artırmaktadır.
Öneriler
Evde bakım hemşireliği, Türkiye’de hızla gelişen bir alan olmakla birlikte, daha fazla profesyonel desteğe ve altyapı iyileştirmelerine ihtiyaç duymaktadır. Yasal düzenlemeler, hemşirelerin görev tanımlarını netleştirerek daha etkin bir hizmet sunulmasını sağlayabilir. Eğitim alanında da, yüksek lisans programlarının hayata geçirilmesi, evde bakım hemşirelerinin daha kaliteli hizmet sunmasına katkı sağlayacaktır.
Ayrıca, evde bakım hizmetlerinin yaygınlaştırılması için kamu ve özel sektör işbirlikleri artırılmalı, hemşirelerin mesleki gelişimleri desteklenmeli ve ailelerin evde bakım konusundaki farkındalıkları artırılmalıdır. Evde bakım, hastaların yaşam kalitesini artıran ve sağlık hizmetlerinin etkinliğini yükselten önemli bir unsurdur ve bu alanda yapılacak her türlü iyileştirme, toplum sağlığını önemli ölçüde olumlu etkileyecektir.
Hemsire.Com | Hemşirelik Akademisi