Daha iyi, kaliteli ve verimli sağlık hizmeti verebilmek için, hizmet verilen toplumun, durumu nasıl algıladıklarını ve bu sonuca nasıl yaklaştıklarını bilmek gerekir.
Toplumun sağlık seviyesini geliştirebilmek ve arttırabilmek için, sağlık personellerinin bu tür olguların arka planında ne gibi kültürel etmenlerin yer aldığını tahlil etmesi, en azından anlamaya çalışması gerekmektedir.
Kültürel farklılıklar ve sağlık inanışları, senelerdir uygulamalarda hazır bulunuşluk olarak varsayılmasına rağmen kültürel içerikli sağlık amaçları ne yazık ki rutin ya da yaygın değildir.
Transkültürel Hemşirelik
Leininger, transkültürel hemşireliğin ilk kurucusu ve transkültürel hemşirelik bakım modelinin öncüsüdür.
Transkültürel hemşirelik modelleri
- Madeleine Leininger – Kültürel Bakım(da) Farklılığı(lık) ve Evrensellik
- Giger ve Davidhizars – Transkültürel Değerlendirme Modeli
- Purnell – Kültürel Yeterlilik Modeli
- Campinha-Bacote – Kültürel Yetenek Modeli
- Papadopoulos – Kültürel Yetenek Modeli
Leininger Modelinin İçerdiği Temel Kavramlar
- Transkültürel hemşirelik
- Kültürel içerikli bakım
- Kültürel olarak eşsiz birey
- Kültürel olarak duyarlı çevre
- Sağlık, sağlık durumu ve sağlık davranışları
Birey, aile ve grupların kültürel gereksinimlerini karşılamada duyarlı ve etkili bir hemşirelik bakımı sunmak, hemşirelik bilgi ve uygulamalarını kültürel olarak kavramsallaştırarak kullanılmasını sağlamaktır.
Hemşirenin karşılaşabileceği kültürel çatışma tipleri
Etnosentrizm / Kültür Bencilliği (Ethnocentrism, Cultural Prejudice)
Kişinin kendi kültürünü temel alarak, diğer kültürleri kendi kültürü açısından değerlendirmesidir.
Stereotip
Bireysel farklılıklar göz önüne alınmadan bireylerin özelliklerinin aynı olduğunun kabul edilmesidir.
Kültürel Körlük
Kültürel farklılığın ifade edilmesine önem vermemenin bir belirtisidir. Hemşire bireyin farklılıklarını görmezden gelip uygulamalarına devam ettiğinde bu durum ortaya çıkar.
Kültürel Empoze
Etnosentrizm ile yakından ilişkilidir. Hemşire kendi kültürel normlarına ya da sağlık kurumunun normlarına uyulmasına beklediği zaman ortaya çıkar.
Kültür sağlık hizmetlerinde önemli bir etmendir.
Hemşire, bireylerin / hastaların geçmiş yaşantıları, değerleri, inançları, algılamaları ve davranışları hakkında bilgi sahibi olmalıdır.
Hemşire, sağlık bakımı sağlarken sosyal adalet içinde olmalıdır.
Hemşirelerin yetiştirilmeleri esnasında, farklı kültürlere ait bilgilerede yer verilmeli ve kültürler arası farklılıklar zenginlik olarak varsayılmalıdır.
Kültür ve dil farklılıkları çalışma alanında gösterilmelidir.
Kültürel uygulamalara yönelik bilgi ve yaşantılardaki çeşitliklerin öğrenilmesi etkili sağlık bakımı için hayati öneme sahiptir.
Hemşirelerin kültürel olarak duyarlı ve yeterli bir bakım verebilmeleri için dikkat etmesi ve yapması gerekenleri şu şekilde özetleyebiliriz: Hemşire,
- Kültürel farklılıkların olabileceğini, sağlık davranışlarındaki farklılıkların bu nedenle kaynaklanabileceğini bilmeli,
- Bireyin/hastanın kültürel yapısı içinde çalışmaya istekli olmalı,
- Kendi kültürel özelliklerinin (hem içinde yetiştiği kültürün hem de çalışma kültürünün) farkında olmalı,
- Her bireyi/hastayı kendi kültürel değerleri içinde değerlendirmeli ve ona yönelik uygulamaları öğrenmeye çalışmalı,
- Birey/Hasta ile iletişimde iyi bir dinleyici, sentezleyici ve vaka yöneticisi olmalı,
- Kendi kültürü ve bireyin/hasta kültürü arasında çakışan yönleri belirlemeli,
- Bakıma yönelik yapmak istediklerini bireyin/hastanın anlayabileceği şekilde açıklamalı,
- Mesleki kültürünün doğrularını bakım verdiği bireyin/hastanın kültürüne uygun olarak planlamalı, bireyi/hastayı bakıma dahil etmeli,
- Uygulama sonrasında değerlendirmeyi yine anlayacağı dilde birey/hasta ile yapmalıdır.