Hijyen; yunanca sağlıklı, sağlıkla ilgili anlamına gelen “hygieine” sözcüğünden gelmektedir. Sağlığın yükseltilmesi, korunması ve sürdürülmesi ile ilgili uygulamaları içerir. Hijyen uygulamaların amaçları şu şekilde sıralanabilir:
- Vücuttan salgı, atık ve geçici mikroorganizmaları uzaklaştırarak temizliği sağlamak
- Bireyin rahatlamasını sağlamak, kas gerilimini azaltmak
- Kötü kokuları gidermek
- Bireyin genel görünümünü olumlu hale getirmek ve benlik imgesini geliştirmek
- Deri sağlığını geliştirmek ve sürdürmek
Deri Bütünlüğünde Bozulma Nedenleri: Beslenme bozuklukları, hareketsizlik, duyu bozuklukları, derinin nemli ve ıslak kalması, kullanılan mekanik araçlar ve kimyasal ya da fiziksel madde ile teması şeklinde sıralanabilir.
Sık Rastlanan Deri Lezyonları
Hirşutizm: Deride kıllanma
Abrasyon: Sıyrık
Temas Dermatiti: Derde pul pul dökülme,kaşıntı
Kserosis: Deride aşırı kuruma
Makül: Palpe edilemeyen lezyon.
Papül: Palpe edilebilen sert kabarıklık(Ben)
Nodül: Palpe edilebilen sert kabarıklık(Siğil)
Tümör: Ele gelen kabarık katı kitle (lipom)
Vezikül: İçi seröz sıvı dolu kavite(uçuk)
Bül: Sınırlı yüzeysel kabarıklık(yanık)
Püstül: Sınırlı,içi pus dolu kavite(sivilce)
Erozyon: Yara kabuğu kaldırıldığında ortaya çıkan nemli deri
Ülser: Cilt dokusunun derin kaybı
Fissür: Ciltte uzunlamasına yarık
Sağlıkta hijyen uygulamaların en önemli basamaklarından biri banyodur. Banyo, hastanın hijyenini ve rahatlığını sağlamak, kötü vücut kokularını önlemek ve gidermek, hastanın cildinin durumunu gözlemek (dekübitüs olup olmadığına bakmak), hastanın yapabileceği hareketleri saptamak ve pozisyon değiştirme yolu ile solunumu uyarmak için kullanılır.
Ayrıca hastanın gevşemesini ve rahatlamasını sağlamak, dolaşımı hızlandırmak, beden imajını korumaya yardım etmek ve hasta ile hemşire arasında hastanın endişelerini giderecek bir iletişim yolu kurmak amacıyla uygulanır.
Banyo Tipleri
Banyolar yapıldığı alana göre tam ve lokal banyo olarak sınıflandırılır. Suyun ısısına göre de sınıflandırma da ise;
- Sıcak: 44-48 °C
- Ilık: 43 °C
- Soğuk: 32 °C şeklinde ayrım vardır.
Temizlik Banyoları: (yatak banyosu, kısmı yatak banyosu, küvet banyosu, duş)
Tedavi Edici Banyolar: (sıcak, soğuk, ılık, lokal banyolar ve oturma banyosu)
Hastaya yönelik hijyen uygulamalarının türleri aşağıdaki gibi sıralanabilir;
- Sabah tuvaleti
- El yıkama
- Hastanın dişlerinin fırçalanması
- Kolların silinmesi
- Hastanın sırtının silinmesi
- Yatak banyosu
- Gözlerin silinmesi
- Kulak bakımı
- Burun bakımı
- El, kol ve bacakların temizliği
- Göğüs temizliği
- Karın temizliği
- Ayak ve sırt temizliği
- Sırt Masajı
- Perine bakım
- Ayak banyosu
- Saç hijyeni ve banyosu
Sabah Tuvaletinin Amacı:
- Hastanın temizliğini güvenliğini sağlamak
- Hastanın rahat bir gün geçirmesine yardımcı olmak
- Derinin normal fonksiyonlarına yardımcı olmak
- Hasta kişiye temizlik alışkanlığını kaybettirmemek ve alışkanlık sağlamak
- Hastayı fizyolojik ve psikolojik yönden rahatlatmak
- Hijyen yönünden hastanın eğitimini sağlamak
- Hastayı rahatlatmaktır(aynı bakım hastaya öğleden sonra ve akşam yatmadan önce de yapılır).
Yatak Banyosunun Amacı: Hastanın yatağa bağımlı olduğu süre kişisel hijyenini sürdürmek için yapılan genel banyodur. Temizlik ve rahatlık sağlamak amacıyla yapılır. Bu işlem aynı zamanda hastalarda deri değerlendirme ve yatak içinde hareket ettirme ile dolaşımın hızlanması sağlanır.
Sırt Masajı Türleri:
Efloraj (Öfloraj):Sıvazlama
Petrisaj : Yoğurma
Friksiyon : Dairesel veya noktasal baskı
Perküsyon: Vurma
Kadın ve Erkek Perine Temizliği
Ayak Banyosunda Amaç: Hastanın temizliğini ve rahatlığını sağlamak, nasır ve sertleşmiş tırnakları yumuşatıp tedavi etmek, ayaktaki ter kokularını gidermek ve Periferal dolaşımı hızlandırmaktır.
Saç Hijyeni ve Banyosu Amaçları:
- Saçların temizliğini sağlamak,
- Hastaya fiziksel rahatlık sağlamak,
- Hastanın özgüvenini artırmak,
- Uzun süre yatakta yatma sonucu saçların karışmasını ve birbirine geçmesini önlemek amacıyla uygulanan lokal bir banyodur.