Hiperglisemi, diyabet hastalarında görülen kan şekeri yüksekliği tanısıdır. Bu hastalara uygulanacak olan hemşirelik bakımı planı aşağıda yer almaktadır.
Hemşirelik Tanısı: Hiperglisemi
Nedeni: Yetersiz endojen insulin salınımı ve insulin direnci.
Beklenen Sonuçlar:
- Hastaneye başvurduktan sonra 2 saat içinde; hastanın kan glikoz düzeyinde iyileşme görülür, uyanık ve çevresinin farkındadır, yaşam bulguları normal sınırlar içerisindedir.
- Başvurduktan sonra 24 ile 48 saat içinde; hasta dehitratasyon bulgular góstermez, kan glikoz düzeyi kontrol altına alınmıştır, hipoglisemi yoktur ya da hipoglisemik ataklar tamamen tedavi edilmiş olup ilişkili komplikasyonlar da yoktur.
Hiperglisemi Hemşirelik Girişimleri ve Gerekçeleri:
Girişim 1: Oral hipoglisemik ilaçları uygulamak.
Sulfonilurea; kahvaltıdan ve akşam yemeğinden 30 dk önce, günde 2 kez.
Acarbose ve miglitol; her yemeğin başlangıcında günde iki ya da üç kez.
Metformin (Glukophage); sabah ve akşam yemeklerle birlikte iki ya da günde üç kez.
Rosiglitazone (Avandia), sabahları, günde bir kez
Girişim 1 Gerekçesi: Oral hipoglisemik ilaçların etkileri, endojen insulin kaynağına dayalıdır ve yalnızca Tip 2 diyabet tedavisinde endikedir. Pankreas beta hücreleri az işlev gören kişilerde insulin sekresyonunu arttırmak, reseptör duyarlılığı ve sayısını arttırmak amacıyla verilir. Alfa glikozidaz inhibitörleri, karbonhidratlarin barsaklardan sindirim ve emilimini yavaşlatarak yemeklerden sonra hiperglisemiyi azaltırlar. Biguanidler, karaciğerden glikoz salınımını ve hücresel insulin direncini azaltırlar; ancak insulin salınımını uyarmazlar.
Thiazolidinedione’lar, insulin etkisini ve periferik dokularda insulin duyarlılığını arttırır, glikoneogenezisi inhibe ederler.
Girişim 2: İnsulin uygulamak. Yeterli miktarda insulini oda ısında bir ay tutmak, fazlasını buzdolabında saklamak.
100 U insulin için yalnızca 100 ünitelik enjektör kullanmak. Regular (kristalize) disundaki insulinlerienjektöre çekmeden önce şişeyi elde yuvarlamak, çalkalamaktan kaçınmak. Kristalize ve NPH insulinin karıştırma tekniğine göre hazırlamak. Enjeksiyon için uyluk, abdomen, üst bacak, kollar ve kalça,vb. bölgeleri rotasyonla kullanmak.
Abdomen gibi aynı bölge içinde rotasyon uygulamak.
Diğer bölgeler arasında rotasyondan kaçınmak. Intramuskuler enjeksiyonlardan kaçınmak için Subkutan dokusunu iki parmak arasında kavramak.
Girişim 2 Gerekçesi: İnsulin, hücreye glikoz alımını arttırır ve glikoneogenezisi azaltır. Tip 1 diyabetin kontrol altına alınmasında eksojen insulin verilir. Tip 1 ve Tip 2’nin tedavisinde özellikle ketoasidoz varsa başlangıçta insulin tedavisi kullanılır. Sıvı replasman tedavisiyle birlikte IV kristalize insulin kullanımı önerilebilir.
Etkileri nedeniyle IV yol tercih edilir, ancak yeterli sıvı replasmanı yapılmadan kan glikozunun çok hızlı |düşürülmesi vasküler kollapsa ve serebral ödemi hazırlayabilir. SC yol, uzun süreli tedavi için kullanılan bir yoldur.
Ínsulinin soğuk olması, lipodistrofi, lokal duyarlılık reaksiyonları, rahatsızlık, emilim gecikmesine neden olabilir. İnsulin etkisini aşırı sıcak ya da soğuk bozar. asılı partiküllerin kümelenmesine ve dozajın ayarlanmamasına neden olur.
Önerilen dozun doğru ölçümü için gerekir.
Bu insulinler suspansiyon olup, dik konumda çökebilirler. Şiddetli çalkalamak hava kabarcıklarına neden olur, enjektöre girer ve doz ayarlamasını engeller, Once kristalize insulin çekilerek NPH ile karışması önlenir.
Aynı bölgeye sık enjeksiyon uygulanması doku fibrozisine, emilim bozukluğu ve insulin birikimine neden olur. Fibrotik dokudan insulin emilimi yavaştır. Dokudan emilmeyen insulin dozu hiperglisemiye; doz artırımı ile sağlıklı dokuya enjeksiyon yapıldığında hipoglisemiye yol açabilir. Fiziksel aktivitede ani artış subkutan dokuya dolaşımı ve insulin emilimini de arttırır.
Girişim 3: İnsulin ve oral hipoglisemik ilaçların tedavi edici etkilerini gözlemek;
- kan glikoz düzeyleri-açlık,
- tokluk ve hemoglobin
- A1c- gözlemek (1 mmol=18mg/dl).
- Açlık glikozu: 4-7 mmol/L
- Tokluk: <9 mmol/L
- HbAlc düzeyi: <%7 i
- İdrarda ketonu izlemek.
- Kaşıntı, poliüri, polidipsi, polifaji ve yorgunluk bulgu ve belirtilerini izlemek.
- İlaç tiplerinin etki süreleri ile peak etkilerindeki farklılıklara dikkat etmek.
- Diyabet komplikasyonlarını izlemek.
Girişim 3 Gerekçesi: Diyabette ilaçlar genellikle kan glikozunu normal ya da normale yakın değerlerde tutmak amacıyla verilir. Buna karşın bireylere özgü hedefler-yoğun tedavi, hipoglisemi riski ve diğer faktörler değişkenlik gösterir. Metabolik kontrolün düzelmesi, komplikasyonları önler ya da geciktirir. Tan konduğunda ve tedavi planının oluşturulmasında sık sık glikoz düzeyinin belirlenmesi gerekir. İlaç dozları, laboratuvar bulgularına göre düzenlenir. İdrarda keton yok ya da azalmıştır.
Girişim 4: İnsulin ve oral ilaçların hipoglisemik yan etkilerini izlemek: taşikardi, çarpıntı, sinirlilik, halsizlik, açlık, terleme gibi… Sempatik sinir sistemi bulgu ve belirtileri; anlamsız ve kopuk konuşma, bulanık görme, çift görme, başağrısı, konvülsiyonlar, koma gibi santral sinir sistemi bulgu ve belirtiler.
İnsulin ve oral hipoglisemik ilaçların diğer yan etkilerini-lokal, sistemik ve deri alerjik reaksiyonlar, lipodistrofi, gastrointestinal bulgular, laktik asidoz, sıvı retansiyon ve hiponatremi, hematolojik bozuklukları izlemek.
Girişim 5:
- İnsuline bağımlı hastalara insulinin tüm özellikleri-çeşidi, etki süreleri, peak zamanı, vb konusunda eğitim vermek.
- Kendi kendine insulin enjeksiyonunu doğru yapmak.
- Steril teknik uygulamak.
- İnsulini iyi ışıklandırılmış bir yerde çekmek.
- Uygun enjektör ve iğne kullanmak.
- İki farklı insulini doğru karıştırmak.
- 90 derece açıyla enjeksiyon uygulamak.
- Enjeksiyon bölgelerinin rotasyonunu sağlamak.
- İğneyi batırdıktan sonra kontrol amaçlı pistonu geri çekmek.
- İnsulin dozajını öğretildiği gibi değiştirmek.
- Birkaç günlük insulin, enjektör ve iğne yedeği bulundurmak.
- Yanında şeker taşımak.
- Hastalık oluşmuşsa günlük olağan insulin dozunu almak kan glikozu ve keton düzeyini kontrol etmek istirahat etmek; egzersiz yapmamak.
- Sıvı içecekler almak.
- Fazla egzersiz yapılmışsa, insulin dozajını azaltmak ve fazla yemek yemek.
- Oral ilaçlara hipoglisemi bulgu ve belirtileri, yemek ve ara öğünleri atlamamak, eğer ağır bir egzersiz yapmışsa daha fazla yemek yemek gibi ilişkin eğitim vermek.