Hemşirelikte fiziksel muayene, hasta tanılama amacıyla yapılmaktadır. Hastanın o anki durumu hakkında nesnel ve bilimsel bir dayanak oluşturmak amacıyla yapılmaktadır.
Fiziksel muayenenin amaçlarını sıralayacak olursak;
- Gözlem ile elde edilen verileri toparlamak
- Sorunları ve hastalık kaynaklarının tespiti
- Bakım ve tedavi sonuçlarının değerlendirilmesi
Fiziksel Muayenenin Temel İlkeleri:
- Hasta ve yakınları ile tedavi süreci hakkında konuşulur, hasta bilgilendirilir ve tedavi süreci için onay alınır.
- Muayene için uygun ekipmanlar ve ortam sağlanır.
- Hijyen kurallarına uyulur; eldiven takılır ve tüm önlemler alınır.
- Hasta muayene için rahat bir konuma alınır.
- Baştan- ayağa, dıştan içe muayene yöntemi kullanılır.
- Hastanın mahremiyetine azami özen gösterilir.
- Hasta ile sürekli sözlü iletişim kurulur ve muayene hakkında bilgiler verilir.
Fiziksel Değerlendirmede Kullanılan Yöntemler:
- Palpasyon
- Perküsyon
- İnspeksiyon
- Oskültasyon olmak üzere dört ana yöntem kullanılır.
Bu dört muayene yöntemine ek olarak Olfaksiyon ile yardımcı bilgi sağlanır.
Hemşirelikte Fiziksel Değerlendirme Yöntemleri
Palpasyon (El ile) Fiziksel Muayene
İki tür fiziksel muayene vardır.
Hafif Palpasyon: Deriyi 1-2 cm çökerterek yapılan hafif ve rahatsız etmeyen bir tanı yöntemidir..
Derin Palpasyon: Deriyi 4 cm çökerterek yapılan derin incelenedir.
- Vücudun sıcaklığı, derinin rengi ve yapısı tetkik edilir.
- Kalp atımı, frotman sesler takip edilir.
- Ağrı varsa ağrı kaynağı ve yeri tespit edilir.
Deri altı yapıların pozisyonu, yeri ve çapı tespit edilir.
Perküsyon (Vurarak) Fiziksel Muayene
Üç tür perküsyon muayene türü vardır.
- İndirek Perküsyon; Bu yöntemde vurduktan sonra, sesin boğulmaması için hızlıca parmağın kaldırılması gerekmektedir.
- Direkt Perküsyon; Yetişkinlerde sinüs ve bölgesinin hassasiyetini değerlendirmek, çocuklarda ise toraks seslerini saptamak için kullanılan bir yöntemdir.
- Künt Perküsyon; Yumruğun ulnar yüzeyini kullanarak ya da yumrukla böbrek ve karaciğer hassasiyetinin incelenmesinde kullanılan bir yöntemdir.
Perküsyon Yöntemi ile Duyulan Sesler
Ses | Özellik | Vücuttaki Yeri |
Resonans | İçi boş, yankı | Normal akciğer |
Timpani | Davul sesini andırır | Mide, barsaklar |
Dullness | Güm tınısında ses çıkar | Karaciğer, dolu mesane, karında asit birikmesi, genişlemiş dalak, gebe uterus, |
Hiperrezonans | Derinden gelen yoğun ses | Amfizem |
Flatness | Mat , donuk | Kas |
İnspeksiyon (Göz İle) Muayene Yöntemi
- Hastanın vücudu ve kişisel bakımı incelenir.
- Bireyin iletişimi, ilgili ve uyaranlara tepkileri gözlemlenir.
- Fiziki yapısı, postürü ve yürüyüşü takip edilir.
- Yüz, el, cilt rengi, terleme durumu, tırnak rengi gibi fiziksel unsurlar incelenir.
Oskültasyon (Dinleyerek) Muayene
Dinleyerek muayene iki yöntem ile yapılır; aracısız kulak ile dinleme ya da alet yardımıyla yapılan oskültasyon muayene.
Stetoskop ile Yapılabilecekler
- Diyafram kısmı ile solunum sesleri, kalp sesleri, bağırsak sesleri, sürtünme sesleri dinlenebilir.
- Tanbur kısmı ile anormal kalp sesleri, kalp üfürümleri, damar sesleri tetkik edilebilir.
Oskültasyon da Dikkat Edilecek Husular
- Diyaframın hastanın derisine tam nüfuz etmesi sağlanır.
- Stetoskobun ucu muayene öncesinde avuçta ısıtılır.
- Tanbur bölümü hafifçe bastırılarak kullanılır.
- Hasta fiziken çok zayıfsa pediatrik steteskop tercih edilir.
- Vücut ölçüm yapmayı engelleyecek derecede kıllı ise temizliği sağlanır.
Olfaksiyon (Koklayarak) Muayene
Olfaksiyon, Vücut kokularının değerlendirilmesi ile fiziki muayene yardımcı ve bilgi sağlayıcı yardımcı bir yöntemdir.
- Diyabetik ketoasidoz olan hastalarda ağızda keton kokusu
- Üremi durumunda ağızda amonyak kokusu
- Karaciğer komasın durumunda, kedi ciğeri kokusu
- Alkol kullanımına bağlı tüm rahatsızlıklarda alkol kokusu
- Vajinal mantar enfeksiyonunda ise akıntıda küf kokusu mevcut olur.