Antibiyotik kullanımı son derce dikkat edilmesi gereken hususlardan bir tanesidir.
—Tarih boyunca insanların hastalıklarla mücadelesinde enfeksiyon hastalıkları özellikle çiçek, tüberküloz, veba, frengi, difteri toplu ölümlere sebep olan en çok korkulan hastalıklardı.
—Alexander Fleming’in ilk antibiyotik penisilini bulmasıyla, bu hastalıklar kolayca tedavi edilebilir hale geldi. —Enfeksiyon hastalıklarına karşı sağlanan bu büyük başarıdan sonra antibiyotiklere “Mucize İlaç” gözüyle bakılmaya başlandı. Antibiyotikler enfeksiyon hastalıklarının tedavisinde kullanılan, etken mikroorganizma için toksik fakat konak için toksik olmayan veya kabul edilebilir derecede toksisite gösteren maddelerdir.
—1929’da Sir Alexander Fleming penisilini keşfetmiş. —1940’da Chain ve Florey tarafından kullanıma hazır hale getirilmiştir.
Antimikrobiyal maddelerin genel özellikleri:
- Seçici toksisite
- Sadece mikroorganizmada olan molekülleri hedef almalıdır.
- Çok düşük konsantrasyonlarda bile etkili olmalı
- Dar spektrumlu olmalıdır
Az sayıda mikroorganizmaya, yalnızca hedef mikroorganizmalara etkili olmalıdır.
Etki şekilleri;
—Bakteriyostatik: Bakteri hücrelerinin gelişmesinin ve üremesinin durdurulmasıdır.
——Bakterisidal (bakterisit): Bakteri hücresinin direkt olarak öldürülüp yok edilmesidir.
—Bakteri hücre duvarının temel maddesi olan ve hücre duvarının bütünlüğünü sağlayan peptidoglikana etki ederler.
—Soğuk algınlığı ve grip çoğunlukla kendi kendine iyileşebilen viral hastalıklardır ve antibiyotik alımını gerektirmez. İyi bir bağışıklık sistemi bu tür hastalıkları yenebilir. Antibiyotik, grip ve soğuk algınlığını atlatmanıza yardımcı olmaz.
—Oral yol: ağızdan alınır
—Parenteral yol: (intramüsküler veya intravenöz)
- —Oral ilacın düzenli alınamaması
- —Bulantı, kusma, ishal durumu
- —GIS emilemeyen antibiyotikler
- —Şok, kanama, felç
- —Hızlı etki durumunda IV tercih
- —İntratekal yol: BOS’a direkt verilir
- —Gastrointestinal sisteme etki
- —Bulantı, kusma, ishal
- —Hepatotoksisite
- —Karaciğer enzimleri yükselir
- —Sarılık
- —Renal toksisite
- —Böbrek fonksiyonları bozulur
- —Hematopoetik sisteme toksik etki
- —Lökopeni, trombositopeni, anemi
- —Alerjik etki
- —Anaflaksi veya sadece deri döküntüsü
- —Sinir sistemine etki
- —İşitme, denge ve görme bozukluğu
- —Teratojenik etki
- —Anne karnında bebeğe zararlı etkisi
Enfeksiyon hastalıklarının tedavisinde temel ilke;
- — Hastalık etkeni olan mikroorganizmayı izole etmek,
- — Tanımlamak
- — Bakteriye karşı en uygun antimikrobiyali saptamaktır.
- —Bu amaçla kullanılan in vitro duyarlılık testlerine Antimikrobiyal Duyarlılık Testleri veya Antibiyogram adı verilir.
Sorunlar;
- —Yetersiz süre (hasta muayenesi ve eğitimi)
- —Viral / bakteriyel infeksiyon ayrımı yapılmaması
- —Hastaların antibiyotik yazma baskısı
- —Eğitim eksikliği
- —Yoğun ilaç promosyonu
- —Antibiyotiklerin reçetesiz satılabilmesi
- —İlaç kullanımında özensiz davranılması (uygulama yolu, süre, doz..)
- —Gereksiz ve aşırı kullanımı
- —Gerekmediği halde çoklu ilaç kullanımı
- —Su yerine başka içeceklerle alınması
- —Süresi geçmiş ilaçların kullanılması
- —Hekim önerisi dışında uygunsuz kişisel tedavilere başvurulması
Uygunsuz antibiyotik kullanımı sonuçları;
- —Tedavi başarısızlığı
- Mortalite, morbidite
- —Yan etkiler
- —Ekonomik yük
Direnç!!!
—Türkiye antibiyotik kullanımında Dünya 1.si
—Reçetesiz ilaç kullanımının yaygın olduğu Türkiye’de gripte bile antibiyotik kullanılıyor.
—Antibiyotiklerin yüzde 44’ü çöpe atılıyor.
—Direnç; başlangıçta mikroorganizmaya karşı etkili olan antibiyotiğin sonradan etkisiz hale gelmesi.
—Uygunsuz kullanım sonucu gelişen DİRENÇ nedeniyle, antibiyotik kullanımı gerçekten gerekli olduğunda artık işe yaramaz.